Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh - Phạm Đình Hổ

• Phạm Đình Hổ sinh năm 1768 mất năm 1839.
• Tên chữ Tùng Niên, hiệu Dông Dã Tiều.
• Quê quán: Đan loan, huyện Đường An, tỉnh Hải Dương
• Cuộc đời
  • Ông sống vào thời đất nước loạn lạc.
  • Thời Minh Mạng Vua mời ông ra làm quan, ông đã nhiều lần từ chức nhưng rồi lại bị triệu ra.
  • Ông đã để lại nhiều công trình biên soạn, khảo cứu có giá trị thuộc các loại: văn học, triết học, sử học,...

• Trích từ tác phẩm "Vũ trung tùy bút".

• Tùy bút. Phương thức biểu đạt chính: Tự sự và miêu tả.

• Phần 1: Từ đầu....bất tường: Thói xa hoa của chúa Trịnh.
• Phần 2: Còn lại: Sự nhũng nhiễu của bọn quan lại.

• Thích chơi đèn đuốc.
• Bày đặc nghi lễ.
• Xây nhiều cung điện, dựng đình đài liên miên.
• Bày ra nhiều trò giải trí lố lăng, tốn kém tiền của. "Những cuộc dạo cơi liên miên: mỗi tháng bốn lần, binh lính dàn hầu vòng quanh bốn mặt hồ". "Các nội thần bịt khăn, giả đàn bà bày hàng bán bên hồ, thuyền ngự đến đâu các quan đại thần vào bờ mua bán". "Dàn nhạc bố trí khắp nơi để tấu nhạc làm vui".
• Thu tìm vật quí của dân (trân cầm dị thú, cổ mộc quái thạch, chậu hoa, cây cảnh..)

→ Dẫn chứng cụ thể, chân thật, Miêu tả khách quan, tỉ mỉ, không bộc lộ thái độ, bóc trần bản chất nhân vật: vơ vét, tham hoan lạc, ức hiếp, bóc lột dân, xã hội rối ren hỗn loạn, vua chúa mặc sức ăn chơi, hà hiếp dân lành.

⇒ Phản ánh cuộc sống xa hoa, hưởng lạc và dấu hiệu suy vong của vua Lê chúa Trịnh.

• Thủ đoạn: Mượn gió bẻ măng, vu khống.
• "Có chậu hoa, chim tốt...biên  ngay chữ phụng thủ".
• "Dùng thủ đoạn khép những nhà giàu có vào tội giấu vật cung phụng để dọa lấy tiền".
• "Hòn đá, cây to phải phá nhà, hủy tường".
• Hành động: Dọa dẫm, cướp, tống tiền.
• Dẫn chứng cụ thể, khách quan, không lời bình.
• Phê phán bọn quan lại ỷ thế, cậy quyền ức hiếp dân lành.
• Tác giả đã kể lại câu chuyện của gia đình mình nhằm minh chứng hùng hồn cho thực trạng rối ren của đất nước, tăng thêm tính thuyết phục.

⇒ Thủ đoạn xấu xa bỉ ổi, vừa ăn cắp vừa la làng, vừa vơ vét lại vừa được tiếng là mẫn cán. Chúng có thủ đoạn đó là vì chúng được vua chúa sủng ái nên ỷ thế hoành hành, tác oi tác quái.

• Thái độ của tác giả với bọn quan lại: Tố cáo, khinh bỉ bọn quan lại, bất bình và phê phán bọn quan lại trong phủ chúa Trịnh. Thể hiện qua giọng điệu, từ ngữ lột tả bản chất của bọn quan lại.

⇒ Phê phán bọn quan lại ỷ thế, cậy quyền ức hiếp dân lành.

Đề: Phân tích tình trạng đất nước ta vào thời vua Lê - chúa Trịnh vào cuối thể kỉ XVIII qua đoạn trích "Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh".

Gợi ý làm bài

1. Mở bài 

• Giới thiệu tác giả, tác phẩm “Vũ trung tùy bút" của Phạm Đình Hổ.
• Tóm lược nội dung chính và bài học cụ thể tình hình đất nước vào thời vua Lê - Trịnh cuối thế kỉ XVIII.

2. Thân bài

• Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh: bộ mặt của giới cầm quyền phong kiến thời Lê – Trịnh được kể lại một cách sinh động, chân thực.
  • "Những cuộc dạo cơi liên miên: mỗi tháng bốn lần, binh lính dàn hầu vòng quanh bốn mặt hồ".
  • "Các nội thần bịt khăn, giả đàn bà bày hàng bán bên hồ, thuyền ngự đến đâu các quan đại thần vào bờ mua bán".
  • "Dàn nhạc bố trí khắp nơi để tấu nhạc làm vui".
• Ngôn ngữ miêu tả và kể chuyện của tác giả không che giấu thái độ căm ghét những kẻ gây hại cho nhân dân.
• Những thú xa hoa của chúa Trịnh Sâm: tô vẽ phô trương vẻ hào nhoáng, thú chơi phong lưu, sính đàn ca nhã nhạc.
  • "Có  chậu  hoa, chim  tốt...biên  ngay  chữ  phụng thủ".
  • "Dùng thủ đoạn khép những nhà giàu có vào tội giấu vật cung phụng để dọa lấy tiền".
  • "Hòn đá, cây to phải phá nhà, hủy tường".
• Ngôn ngữ miêu tả của Phạm Đình Hổ tỉ mỉ chi tiết giúp người đọc hình dung đầy đủ.
• Bọn cận thần “nhờ gió bẻ măng”: lời kể cụ thể từng vụ việc và thủ đoạn bất lương của bọn tay chân nhà Chúa.
• Tình cảnh khốn khổ của nhân dân: nhà văn ghi lại câu chuyện có thực kể lại việc xảy ra trong nhà mình.
• Thái độ bất bình của nhà văn qua giọng kể.
• Nghệ thuật tùy bút đem lại cái nhìn sinh động về bọn người quyền quý cũng như nỗi khổ của nhân dân.
• Giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo của tác phẩm

3. Kết bài

• Nêu cảm nhận sâu sắc về bản thân.

Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh được trích từ tập Vũ trung tùy bút của Phạm Đình Hổ. Bài tùy bút kể về sự ăn chơi xa đoạn cùng thói nhũng nhiễu dân lành của bọn cầm quyền vua chúa thời Lê - Trịnh. Để nắm được những nội dung cần đạt khi học văn bản này, các em có thể tham khảo bài soạn tại đây: Bài soạn Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh.