Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Nguyễn Dữ

• Nguyễn Dữ, không rõ năm sinh, năm mất; sống vào khoảng thế kỉ XVI.
• Quê quán: xã Đỗ Tùng- huyện Trường Tân (nay thuộc huyện Thanh Miện- Hải Dương).
• Xuất thân trong gia đình khoa bảng. (cha đỗ tiến sĩ đời Lê Thánh Tông), ông còn là học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm
• Từng đi thi và đã ra làm quan nhưng ko bao lâu thì lui về ẩn giật. 

• Truyền kì là một thể loại văn xuôi tự sự thời trung đại, phản ánh hiện thực qua những yếu tố kì lạ, truyền kì hoang đường
• Truyện truyền kì  Việt Nam mang đậm chất dân gian, yếu tố hiện thực và tính nhân văn sâu sắc. Mặc dù dùng yếu tố kì ảo làm phương thức sáng tác nhưng Truyền kì mạn lục vẫn mang đậm chất hiện thực, phản ánh được khát vọng, phá bỏ bất công ngang trái, vươn lên tìm hạnh phúc của con người Việt Nam cuối thể kỉ XV - đầu thế kỉ XVI

• Viết bằng chữ Hán.
• Ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI.
• Gồm 20 câu chuyện.
• Giá trị nội dung:
  • Là một tiếng nói phê phán hiện thực.
  • Cảm thông, bênh vực những con người nhỏ bé với số phận bi thảm, đặc biệt là người phụ nữ với khát vọng hạnh phúc lứa đôi.
  • Thể hiện tinh thần dân tộc, niềm tự hào về nhân tài, văn hóa nước Việt, đề cao đạo đức nhân hậu, thủy chung.
  • Khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của lớp trí thức ẩn dật đương thời.
• Giá trị nghệ thuật: được Vũ Khâm Lân (thế kỉ XVII) khen tặng là “thiên cổ kì bút”

• Xuất xứ: “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” là một trong 20 truyện của “Truyền Kì Mạn Lục”
• Bố cục: 3 phần
  • Phần 1: Giới thiệu hành động nhân vật Ngô Tử Văn và hành động dũng cảm đốt đền của anh
  • Phần 2: Hành động cứng cỏi, kiên quyết đấu tranh, vạch mặt gian tà của Tử Văn đã chiến thắng cái xấu, cái ác
  • Phần 3: Ngô Tử Văn được nhận chức phán sự đền Tản Viên và lời bình của tác giả

• Cách giới thiệu nhân vật
  • Tên họ : Ngô Tử Văn tên là Soạn.
  • Quê quán: huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang.
  • Tính tình: Khảng khái, nóng nảy, thấy sự gian tà không chịu được. => từ ngữ mang tính khẳng định.

⇒ Cách mở đầu trực tiếp, ngắn gọn theo phương pháp truyền thống của văn học trung đại, chưa thoát khỏi lối kể dân gian, gây sự chú ý của người đọc.

• Nguyên nhân đốt đền:
  • Tức giận trước sự tác oai tác quái của hồn ma tên tướng giặc họ → Trừ hại cho nhân dân, mang lại cuộc sống yên bình.
• Trước khi đốt đền:
  • Hành động:Tắm rửa sạch sẽ, khấn trời
    • Lấy lòng trong sạch, muốn bảo vệ sự bình yên cho người dân
    • Lấy lòng trong sạch, sự chân thành, mong muốn được trời chia sẻ
    • Chứng minh hành động chính nghĩa của mình 
  • Ý nghĩa:
    • Thể hiện tính cương trực, dũng cảm vì dân trừ bạo.
    • Thể hiện tinh thần dân tộc, quyết tâm trừ hại cho dân, bảo vệ thổ thần nước Việt.
• Sau khi đốt đền
  • Tử Văn thấy “khó chịu, đầu lảo đảo và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng, sốt rét”.
    • Có người cao lớn, khôi ngô đội mũ trụ đến đòi làm trả lại đền.
    •  Có ông già áo vải, mũ đen, phong độ nhàn nhã đến tỏ lời mừng và kể rõ đầu đuôi sự việc.

→ Thổ công giúp đỡ và ủng hộ hành động của Tử Văn.

• Cuộc đối mặt với hồn ma tên tướng giặc..
  • Tướng giặc:
    • Trách mắng .
    • Đòi trả đền
    • Đe doạ
  • Ngô Tử Văn:
    • Mặc kệ, ngồi ngất ngưởng, tự nhiên.

→ Thái độ điền nhiên không sợ trước những lời đe dọa của hung thần.

• Cuộc gặp gỡ với Thổ Công bị hại.
  • Thổ công:
    • Tỏ lời mừng với Ngô Tử Văn.
    • Kể lại sự việc bị hại của mình
    • Căn dặn Ngô Tử Văn những điều cần làm khi đối phó với tên hung thần và trong cuộc đối chất với Diêm Vương dưới âm phủ.
  • Ngô Tử Văn:
    • Kinh ngạc
    • Tử Văn căn vặn Thổ Công xem: “Hắn có thực là tên hung thần, có thể gieo vạ cho tôi không?”

→ Thổ công là nạn nhân đang khiếp sợ, đã tô đậm sự bạo tàn của tên giặc. Thổ công là đồng minh sẽ giúp cho Tử văn trên con đường đi vạch trần cái ác. 

⇒ Ngô Tử Văn là một kẻ sĩ đầy bản lĩnh, không khiếp sợ trước gian tà.

• Cuộc gặp gỡ giữa con người và hồn ma, con người và thần thánh, thế giới thực - ảo.
• Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo

⇒ Làm cho câu chuyện truyền kì thêm hấp dẫn.

Nhận xét: Bằng nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, bất ngờ, kết hợp với yếu tố kì ảo dày đặc….đã khắc họa rõ nét hình tượng nhân vật  Ngô Tử Văn là người cương trực, yêu chính nghĩa, bản lĩnh, kiên cường và giàu tinh thần dân tộc.  ⇒ Ngô tử Văn là người giàu bản lĩnh, dũng cảm, bình tĩnh sáng suốt, quyết tâm đấu tranh chống lại cái ác đến cùng.

• Ngô Tử Văn bị bắt giải xuống âm phủ.
  • ­ Quang cảnh dưới âm phủ: không khí rùng rợn
  • Tác giả đã sử dụng nhiều hình ảnh mang tính chất kì ảo, hoang đường→ nhấn mạnh hơn quang cảnh đáng sợ nơi cõi âm
• Ngô Tử Văn: gan dạ, khảng khái, quyết liệt  kêu oan .
• Cuộc xét xử Ngô Tử Văn dưới âm phủ.
  • Nguyên nhân: Do hồn ma viên Bách hộ họ Thôi kiện Ngô Tử Văn về tội đốt đền. → bản chất là tên tướng gian tà (sống cướp nước, chết cướp đền).
  • Diễn biến:
    • Chặng 1:
      • Hồn ma tên tướng giặc: Tố cáo Tử Văn với Diêm Vương
      • Diêm Vương: Nghe lời tố cáo của tên tướng giặc mà trách măng Tử Văn
      • Ngô Tử Văn: Tỏ thái độ cứng cỏi trước Diêm Vương đầy uy quyền, đấu tranh vạch mặt tên tướng giặc gian tà.
    • Chặng 2:
      • Hồn ma tên tướng giặc: Tranh cải với Tử Văn, sau lại lo sợ, đạo đức giả: xin giảm án cho Tử Văn.
      • Ngô Tử Văn: Xin đem tư giấy đến đền Tản Viên chứng thực.
      • Diêm Vương: Nghi ngờ, cho người đến đền Tản Viên chứng thực -> xử cho Tử Văn thắng kiện.
  • Kết quả: Ngô Tử Văn thắng kiện và được tiến cử làm chân phán sự ở đền thánh Tản Viên.
• Nhận xét:
  • Thái độ luôn một mực kêu oan của Tử văn chứng tỏ chàng không hề nhụt chí, run rẩy hay khiếp sợ trước cảnh địa ngục, ma quỷ xung quanh mình. Chàng quyết đấu tranh cho lẽ phải, cho công lí. Điều đó rất đáng trân trọng ở con người này.
  • Tử Văn đã thắng kiện chứng tỏ cái thiện, cái chính nghĩa đã thắng cái gian tà, cái ác. Tên họ Thôi đã bị trừng trị đích đáng, dân gian được bình an, Thổ công được trả lại đền.

• Bằng chính nghĩa và sự dũng cảm, cương trực đấu tranh cho chính nghĩa, cuối cùng Ngô Tử Văn đã chiến thắng.
• Ý nghĩa:
  • Giải trừ được tai họa, đem lại an lành cho dân.
  • Diệt trừ tận gốc thế lực xâm lược tàn ác, làm sáng tỏ nỗi oan khuất và phục hồi danh dự cho Thổ thần nước Việt.
  • Niềm tin vào công lí cái thiện chiến thắng cái ác, chính nghĩa thắng gian tà.

• Vạch trần bản chất xảo quyệt, hung ác của hồn ma tướng giặc họ Thôi;
• Phơi bày hiện thực đầy rẫy những bất công, thối nát của xã hội đương thời. Những hiện tượng tiêu cực ở cõi âm chính là hình chiếu của xã hội đương thời.
  • Tệ nạn mê tín dị đoan.
  • Tham ô, hối lộ.
• Là kẻ sĩ, biết đấu tranh đến cùng để chống lại cái xấu, cái ác. Chỉ có đấu tranh dũng cảm mới đem lại phần thắng cho chính nghĩa.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chống lại cái ác trừ hại cho dân của Ngô Tử Văn, một đại biểu của trí thức nước Việt.
    • Niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến thắng gian tà.

  • Nghệ thuật

    • Sử dụng dày đặc yếu tố truyền kì
    • Xây dựng cốt truyện đầy kịch tính, kết cấu chặt chẽ
    • Dẫn dắt khéo léo, nhiều chi tiết giàu kịch tính...
    • Cách kể chuyện và miêu tả sinh động, hấp dẫn

Đề: Phân tích tác dụng nghệ thuật của sự kết hợp giữa yếu tố "kì" và yếu tố "thực" trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên.

Gợi ý làm bài

• Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, Nguyễn Dũ đã kết hợp thành công yếu tố "kì" và yếu tố "thực".
  • Câu chuyện đầy tính chất kì ảo bởi sự xuất hiện của thế giới âm cung với những hồn ma, bóng quỷ, với những cảnh vật khác thường, với chuyện người chết đi, sống lại, từ dương gian đến địa phủ, từ cõi âm về lại cõi trần
  • Câu chuyện lại có vẻ như "người thực, việc thực" bởi cách dẫn người, dẫn việc cụ thể đến cả họ tên, quê quán, thời gian, địa điểm xảy ra sự việc: "Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang", "Năm Giáp Ngọ, có người ở thành Đông Quan vốn quen biết với Tử Văn"....
  • Yếu tố kì ảo là biện pháp nghệ thuật làm tăng tính hấp dẫn của câu chuyện.
  • Yếu tố hiện thực làm tăng tính xác thực, làm cho câu chuyện có ý nghĩa xã hội sâu sắc

Chuyện chức phán sự ở đền Tàn Viên là 1 trong những chuyện hay, tiêu biểu của Truyền kỳ mạn lục. Câu chuyện đã phê phán hiện thực xã hội và đề cao phẩm chất kẽ sĩ, đồng thơi phản ánh khá rõ tinh thần dân tộc của tác giả, mà nhân vật chính là Ngô Tử Văn một con người tính tình khảng kháng, trung trực. Để dễ dàng trả lời được hệ thống các câu hỏi trong SGK, các em có thể tham khảo thêm bài soạn tại đây: Bài soạn Chuyện chức phán sự ở đền Tản Viên.

Mod Ngữ văn sẽ cập nhật một số bài văn mẫu về bài Chuyện chức phán sự đền Tản Viên trong thời gian sớm nhất!