Chương trình địa phương phần Tiếng Việt: Rèn luyện chính tả

a. Về chất lượng:

• Có bao nhiêu câu nói về dịa phương và có bao nhiêu câu lưu hành ở địa phương.
• Căn cứ vào nội dung cụ thể, những câu ấy có thể chia làm mấy nhóm.

b. Về số lượng

• Cả lớp sưu tầm được bao nhiêu ca dao dân ca và tục ngữ.
• Số lượng của mỗi tổ là bao nhiêu.
• Tổ nào, cá nhân nào sưu tầm được nhiều nhất.

a. Ưu điểm

• Có nhiều cố gắng trong việc sưu tầm, nhiều em có ý thức tìm đọc sách, báo ở địa phương, hỏi người già và nghệ nhân ở quê hương.
• Số lượng sưu tầm đạt và vượt yêu cầu.
• Biết cách sắp xếp theo thứ tự hợp lý.
• Nhiều câu tục ngữ, ca dao dân ca gắn liền với các địa danh ở quê hương và có ý nghĩa cung cấp tri thức về những sản vật địa phương. Từ đó, giáo dục lòng tự hào về quê hương, đất nước.
  • Ví dụ minh họa

"Dù ai đi ngược về xuôi

Cơm nắm lá cọ là người sông Thao"

"Thóc Gia Điền, tiền Ấm Hạ"

b. Khuyết điểm

• Còn một bộ phận nhỏ học sinh chưa tích cực sưu tầm nên số lượng và chất lượng chưa đạt yêu cầu.
• Có em còn chép của các bạn trong nhóm, trong tổ hoặc của các bạn lớp khác.
• Một số câu tục ngữ, ca dao dân ca chưa có ý nghĩa về mặt nội dung.
• Có những em còn nhằm lẫn với vè.
• Có nhóm công tác biên soạn chưa tốt, sắp xếp lộn xộn.

Ví dụ minh họa

Những câu ca dao, dân ca, tục ngữ về Hà Nội

Câu 1:

   "Đường vô xứ Nghệ quanh quanh

Đường ra Hà Nội như tranh vẽ rồng"

Câu 2:

  "Thăng Long Hà Nội đô thành

Nước non ai vẽ nên tranh họa đồ

  Cố đô rồi lại tân đô

Nghìn năm văn vật bây giờ là đây".

Câu 3:

  "Ai ơi mồng chín tháng tư

Không đi hội Gióng cũng hư mất đời".

Câu 4:

  "Thứ nhất Hội Gióng, Hội Dâu

Thứ nhì Hội Bưởi, Hội Vó chẳng đâu vui bằng".

Câu 5:

  "Thứ nhất là Hội Cổ Loa

Thứ nhì Hội Gióng, thứ ba Hội Chèm".

Câu 6:

  "Gió đưa cành trúc la đà

Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương

  Mịt mù khói tỏa màn sương

Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ".

Câu 7:

  "Ai về thăm huyện Đông Anh

Ghé xem phong cảnh Loa Thành Thục Vương

  Cổ Loa hình ốc khác thường

Ngàn năm dấu vết chiến trường còn đây".

Câu 8:

  "Chẳng thơm cũng thể hoa nhài

Chẳng thanh lịch cũng là người Thủ đô".

Câu 9:

  "Chẳng thơm cũng thể hoa nhài

Dẫu chưa thanh lịch cũng người Tràng An"

Câu 10:

"Thánh giếng giỗ Thánh Sóc Sơn

Tháng ba giỗ Tổ Hùng Vương nhớ về".

Câu 11:

  "Hoa thơm, thơm lạ thơm lùng

Thơm cành, thơm rễ, người trồng cũng thơm".

Câu 12:

  "Chẳng thơm cũng thể hoa mai

Chẳng lịch cũng thể con người Thượng Kinh"

Câu 13:

  "Long thành bao quản nắng mưa

Cửa Ô Quan Chưởng bây giờ còn đây".

Câu 14:

  "Trời cao biển rộng đất dày

Núi Nùng, sông Nhị, chốn này làm ghi".

Câu 15:

  "Đống Đa ghi để lại đây

Bên kia Thanh Miếu, bên này Bộc Am".

Câu 16:

  "Nhong nhong ngựa ông đã về

Cắt cỏ Bồ Đề cho ngựa ông ăn"

Câu 17:

  "Lạy trời cho cả gió lên

Cho cờ vua Bình Định bay trên kinh thành".

Câu 18:

  "Mỗi năm vào dịp xuân sang

Em về Triều Khúc xem làng hội xuân"

Câu 19:

"Cha đánh mẹ treo cũng không bỏ chùa Keo ngày rằm"

Câu 20:

"Bỏ con bỏ cháu, không bỏ mồng sáu tháng giêng.

Mồng sáu tháng giêng là ngày hội Cổ Loa, hội đền Sóc".

Câu 21:

"Với cô hàng bỏng kẹo làng Lủ:

Mình từ làng kẹo mình ra

Nên mình nói ngọt cho ta phải lòng".

Câu 22:

"Ai về Hà nội ngược nước Hồng Hà

Buồm giong ba ngọn vui đà nên vui

Đường về xứ Lạng mù xa..

Có về Hà nội với ta thì về

Đừng thủy thì tiện thuyền bè

Đường bộ cứ bến Bồ Đề mà sang"

Câu 23:

"Con sông chạy tuột về Hà

Nhớ ai Hà Nội trông mà ngùi thương

Nhớ người cố quận tha hương

Nhớ ai thì nhớ nhưng đường thời xa".

Đề bài 2.

Giới thiệu những câu ca dao ,tục ngữ, những bài thơ đặc trưng nhất về những địa danh và những sản vật ở nước ta từ Bắc xuống Nam.

 1. Miền Bắc

Bắc Cạn

"Bắc Cạn có suối đãi vàng
Có hồ Ba Bể có nàng áo xanh".

 Cao Bằng
"Con cò lặn lội bờ sông
Gánh gạo đưa chồng, tiếng khóc nỉ non
Nàng về nuôi cái cùng con
Để anh đi trẩy nước non Cao Bằng"

 Bắc Giang

"Ai lên làng Quỷnh hái chè
Hái dăm ba lá xuống khe ta ngồi!"

"Muốn ăn cơm trắng cá mè
Thì lên làng Quỷnh hái chè với anh
Muốn ăn cơm trắng cá rô
Thì lên làng Quỷnh quẩy bồ cho anh!"
Nghệ An

"Đường vô xứ Nghệ quanh quanh
Đường ra Hà Nội như tranh vẽ rồng"
 Hà Nội
"Ai về Hà Nội ngược nước Hồng Hà
Bườm giong ba ngọn vui đà nên vui
Đường về xứ Lạng mù xa...
Có về Hà Nội với ta thì về
Đường thủy thì tiện thuyền bè
Đường bộ cứ bến Bồ Đề mà sang"

'Ai đi trẩy hội chùa Hương
Làm ơn gặp khách thập phương hỏi giùm
Mớ rau sắng, quả mơ non
Mơ chua sắng ngọt, biết còn thương chăng?"

"Ngày xuân cái én xôn xao
Con công cái bán ra vào chùa Hương
Chim đón lối, vượn đưa đường
Nam mô đức Phật bốn phương chùa này".

"Hà Nội ba mươi sáu phố phường
Hàng Gai, hàng Đường, hàng Muối trắng tinh
Từ ngày ta phải lòng mình
Bác mẹ đi rình đã mấy mươi phen
Làm quen chẳng được nên quen
Làm bạn mất bạn ai đền công cho"
Bắc Ninh
"Trên trời có đám mây xanh
Ở giữa mây trắng, chung quanh mây vàng
Ước gì anh lấy được nàng
Để anh mua gạch Bát Tràng về xây
Xây dọc rồi lại xây ngang
Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân".

2. Miền Trung

Thanh Hóa
"Xây Hà Trung mạch phạn
Ngự lĩnh kê thang (Huế)
(Cơm nếp Hà Trung
Cháo gà núi Ngự)"

Ai về nhớ vải Đinh Hòa
Nhớ cau Hổ Bái, nhớ cà Đan Nê
Nhớ dừa Quảng Hán, Lựu khê
Nhớ cơm chợ Bản, thịt dê Quán Lào
 Nghệ An

 "Ra đi anh nhớ Nghệ An
Nhớ Thanh Chương ngon nhút
Nhớ Nam Đàn thơm tương..."

"Tiếng đồn cá mát sông Găng
Dẻo thơm ba lá, ngon măng chợ Cồn."
Hà Tĩnh
"Ai về Nhượng Bạn thì về
Gạo nhiều, cá lắm, dễ bề làm ăn".

Quảng Bình

" Yến sào Vinh Sơn
Cửu khổng cửa ròn
Nam sâm Bố Trạch
Cua gạch Quảng Khê
Sò nghêu quán Hàn
Rượu dâu Thuận Lý..."
Quảng Trị
"Mẹ bồng con ra ngồi ái Tử
Gái trông chồng đứng núi Vọng Phu
Bao giờ nguyệt xế, trăng lu
Nghe con chim kêu mùa hạ, biết mấy thu gặp chàng".

 Thừa Thiên - Huế
"Ngọ Môn năm cửa chín lầu
Cột cờ ba bậc, Phú Văn Lâu hai tầng".

"Đi mô cũng nhớ quê mình
Nhớ Hương Giang gió mát, nhớ Ngự Bình trăng thanh".

"Quít giấy Hương Cần
Cam đường Mỹ Lợi
Vải trắng Cung Viên
Nhãn lồng phụng tiêu
Đào tiên Thế miếu
Thanh trà Nguyệt biếu
dâu da làng Truồi
Hạt sen Hồ Trịnh..."
Quảng Nam

"Nem chả Hòa Vang
Bánh tổ Hội An
Khoai lang Trà Kiệu
Rượu thơm Tam kỳ..."

"Cô gái làng Son
Không bằng tô don Vạn Tường".
Quảng Ngãi
"Ai về Quảng Ngãi quê ta
Mía ngon, đường ngọt, trắng ngà dễ ăn
Mạch nha, đường phổi, đường phèn
Kẹo gương thơm ngọt ăn quen lại ghiền"

"Mứt gừng Đức Phổ
Bánh nổ Nghĩa Hành
Đậu xanh Sơn Tịnh".

"Mạch nha Thi Phổ
Bánh nổ Thu Xà
Muốn ăn chà là
Lên núi Định Cương"
 Bình Định
"Gỏi chính Châu Trúc
Bánh tráng Tam quan
Nón lá Gò Găng
Nem chua chợ Huyện"

"Công đâu công uổng công thừa
Công đâu gánh nước tưới dừa Tam Quan"

"Muốn ăn bánh ít lá gai
Lấy chồng Bình Định sợ dài đường đi..."

"Quảng Nam nổi tiếng bòn bon
Chả viên Bình Định vừa ngon vừa lành
Chín mùi da vẫn còn xanh
Mùi thơm cơm nếp, vị thanh đường phèn..."

"Bình Định có núi Vọng Phu
Có đầm Thị Nại, có cù lao Xanh
Em về Bình Định cùng anh
Được ăn bí đỏ nấu canh nước dừa"

 Phú Yên
"Xoài đá trắng
Sắn Phương lụa"

Tiếng đồn chợ xổm nhiều khoai
Đất đỏ nhiều bắp, La Hai nhiều đường.
 Khánh Hòa
"Yến xào Hòn Nội
Vịt lộn Ninh Hòa
Tôm hùm Đinh Ba
Nai khô Diên Khánh
Cá tràu Võ cạnh
Sò huyết Thủy Triều..".

 Phan Rí, Phan Thiết (Bình Thuận)
"Cô kia bới tóc cánh tiên
Ghe bầu đi cưới một thiên cá mòi
Chẳng tin giở thử ra coi
Rau răm ở dưới cá mòi ở trên"

3. Miền Nam

 Sài Gòn
"Trầu Bà Điểm xẻ ra nửa lá
Thuốc Gò Vấp hút đã một hơi
Buồn tình gá nghĩa mà chơi
Hay là anh quyết ở đời với em?"

"Chị Hươu đi chợ Đồng Nai
Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò"

"Đất Sài Gòn nam thanh nữ tú
Cột cờ Thủ Ngữ thật là cao
Vì thương anh em vàng võ má đào
Em tìm khắp chốn nhưng nào thấy anh."

"Đường Sài Gòn cong cong quẹo quẹo
Gái Sài Gòn khó ghẹo lắm anh ơi"

"Đèn Sài Gòn (Cầu Tàu) ngọn xanh ngọn đỏ
Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu
Anh về học lấy chữ nhu
Chín trăng em cũng đợi, mười thu em cũng chờ."

"Đi đâu mà chẳng biết ta
Ta ở Thủ Đức vốn nhà làm nem."

"Nhà Bè nước chảy chia hai
Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về"

"Biên Hòa có bưởi Thanh Trà
Thủ Đức nem nướng, Điện Bà Tây Ninh."

"Chợ Sài Gòn cẩn đá
Chợ Rạch Giá cẩn xi măng
Giã em xứ sở vuông tròn
Anh về xứ sở không còn ra vô."

"Trúc mọc bờ ao kêu bằng trúc thủy
Chợ Sài Gòn xa, chợ Mỹ cũng xa.
Viết thư thăm hết mọi nhà
Trước thăm phụ mẫu sau là thăm em"

"Chợ Sài Gòn đèn xanh đèn đỏ
Anh coi không tỏ anh ngỡ đèn tàu
Lấy anh em đâu kể sang giàu
Rau dưa mắm muối có nơi nào hơn em."

"Anh ngồi quạt quán Bến Thành
Nghe em có chốn anh đành quăng om!
Anh ngồi quạt quán Bà Hom
Hành khách chẳng có, đá om quăng lò."
 Bình Dương

"Đất Bình Dương vốn thật quê chàng
Lánh nơi thành thị tìm đàng du sơn
Xuân xanh hai tám tuổi tròn
Hoa còn ẩn nhụy, chờ bình đơm bông."
Đồng Nai

"Ăn bưởi thì hãy đến đây
Vào mùa bưởi chín, vàng cây trĩu cành
Ngọt hơn quít mật, cam sành
Biên Hòa có bưởi trứ danh tiếng đồn"

"Biên Hòa bưởi chẳng đắng the
Ăn vào ngọt lịm như chè đậu xanh."

 "Chim bay về núi Biên Hòa
Chồng đây vợ đó ai mà muốn xa"

"Ai ơi về Đại Phố Châu
Thăm núi Châu Thới, thăm cầu Đồng Nai.'

"Đồng Nai gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó thời không muốn về"

"Đồng Nai nước ngọt gió hiền
Biên Hùng muôn thuở tiếng truyền an vui"

"Ai qua Phú Hội, Phước Thiền (Thành)
Bâng khuâng nhớ mãi sầu riêng Long Thành"

"Hết gạo thì có Đồng Nai
Hết củi thì có Tân Sài chở vô"

"Sông Đồng Nai nước trong lại mát
Đường Hiệp Hòa lắm cát dễ đi
Gái Hiệp Hòa xinh như hoa thiên lý
Trai Hiệp Hòa chí khí hiên ngang."
Long An
"Gái Tầm Vu đồng xu ba đứa
Con trai Thủ Thừa cưỡi ngựa xuống mua"

"Đèn nào cao bằng đèn Ba Gác
Gái nào bạc bằng gái chợ Giồng
Anh thương em từ thuở mẹ bồng
Bây giờ em khôn lớn, em lấy chồng bỏ anh"
(Bến Lức - Long An)

"Anh muốn về Long An, Vàm Cỏ
Mấy lời em to nhỏ, anh bỏ sao đành
Chừng nào chiếc xáng nọ bung vành
Núi kia hết đá, anh mới đành xa em."

 Bến Tre
"Bến tre dừa ngọt sông dài
Nơi chợ Mõ Cày có kẹo nổi danh
Kẹo Mõ Cày vừa thơm vừa béo
Gái Mõ Cày vừa khéo vừa ngoan
Anh đây muốn hỏi thiệt nàng
Là trai Thạnh Phú cưới nàng được chăng?"

"Bến Tre biển rộng sông dài
Ao trong nuôi cá, bãi ngoài thả nghêu"

"Muối khô ở Gảnh mặn nồng
Giồng Trôm, Phong Nẫm dưa đồng giăng giăng"

"Bến Tre trai lịch, gái thanh
Nói năng duyên dáng ai nhìn cũng ưa."
Tiền Giang
"Gò Công giáp biển nổi tiếng mắm tôm chà
Mắm tôm chua ai ai cũng chắc lưỡi hít hà
Sài Gòn, chợ Mỹ ai mà không hay."

"Sông vàm Cỏ nước trong thấy đáy
Dòng Cửu Long xuôi chảy dịu dàng
Ai về Mỹ Thuận, Tiền Giang
Có thương nhớ gã đánh đàn năm xưa?"

"Phượng hoàng đậu nhánh vông nem
Phải dè năm ngoái cưới em cho rồi
Ngã tư chợ Gạo nước hồi
Tui chồng mình vợ còn chờ đợi ai.'
Đồng Tháp
"Đồng Tháp Mười cò bay thẳng cánh
Nước Tháp Mười lóng lánh cá tôm"

"Muốn ăn bông súng mắm kho
Thì vô Đồng Tháp ăn no đã thèm"

"Tháp Mười nước mặn đồng chua
Nửa mùa nắng cháy, nửa mùa nước dâng."

"Tháp Mười sinh nghiệp phèn chua
Hổ mây, cá sấu thi đua vẫy vùng"

"Ai ơi về miệt Tháp Mười
Cá tôm sẳn bắt, lúa trời sẳn ăn."

"Đèn nào sáng bằng đèn Sa Đéc
Gái nào đẹp bằng gái Nha Mân
Anh thả ghe câu lên xuống mấy lần
Thương em đứt ruột, nhưng tới gần lại run."

"Nem Lai Vung vừa chua vừa ngọt
Quít Lai Vung võ đỏ ruột hồng"

 Cần Thơ
"Cần Thơ gạo trắng nước trong
Ai đi đến đó thời không muốn về"

"Đất Cần Thơ nam thanh nữ tú
Đất Rạch Giá vượn hú chim kêu
Quản chi nắng sớm mưa chiều
Lên voi xuống vịnh cũng trèo thăm em."

C"ần Thơ là tỉnh, Cao Lãnh là quê
Anh đi lục tỉnh bốn bề
Mãi lo buôn bán không về thăm em."
 Bạc Liêu
 "Lục tỉnh có hạt Ba Xuyên
Bạc Liêu chữ đặt, bình yên dân rày
Mâu Thìn vốn thiệt năm nay
Một ngàn hai tám, tiếng rày nổi vang.
Phong Thạnh vốn thiệt tên làng
Giá Rai là quận, chợ làng kêu chung.
Anh em Mười Chức công khùng
Bị tranh điền thổ, rùng rùng thác oan..."

"Bạc Liêu nước chảy lờ đờ
Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu."
Kiên Giang
"Vịt nằm bờ mía rỉa lông
Cám cảnh thương chồng đi thú Hà Tiên"

"Trai nào khôn bằng trai Long Mỹ
Gái nào mũ mỹ bằng gái Hà Tiên."

"U Minh, Rạch Giá thị hóa Sơn Trường
Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp đua."
Cà Mau
"Rau đắng nấu với cá trê
Ai đến đất Mũi thì "mê" không về!"

"Cà Mau khỉ khọt trên bưng
Dưới sông sấu lội, trên rừng cọp um."

"Cà Mau hãy đến mà coi
Muỗi kêu như sáo thổi
Đĩa lội lềnh như bánh canh."

Để nắm được yêu cầu và cách thức sưu tầm ca dao dân ca, tục ngữ địa phương theo chủ đề, các em có thể tham khảo

bài soạn Chương trình địa phương phần Tiếng Việt: Rèn luyện chính tả.