Qua bài học giúp các em phát hiện ra câu sai (thiếu chủ ngữ, vị ngữ). Phát hiện ra và chữa câu sai trong quan hệ ngữ nghĩa giữa các bộ phận trong câu.
Tóm tắt bài
1.1. Câu thiếu cả chủ ngữ lẫn vị ngữ
a. Xét ví dụ
a) Mỗi khi đi qua cầu Long Biên.
TN
b) Bằng khối óc sáng tạo và bàn tay lao động của mình, chỉ trong vòng sáu tháng.
TN
b. Nhận xét
- Cả 2 ví dụ a, b đều thiếu cả chủ ngữ lẫn vị ngữ.
→ Nguyên nhân: chưa phân biệt được trạng ngữ với chủ ngữ và vị ngữ.
c. Cách chữa: Bổ sung nòng cốt C-V.
- Mỗi khi đi qua cầu Long Biên, / tôi // đều nhớ về những kỉ niệm cũ.
TN CN VN
- Bằng khối óc sáng tạo và bàn tay lao động của mình, chỉ trong vòng sáu tháng,/ tôi // đã hoàn
TN CN
thành công việc được cấp trên giao.
VN
1.2. Câu sai về quan hệ ngữ nghĩa giữa các thành phần câu
a. Xét ví dụ
Hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, ta thấy dượng Hương Thư ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh, hùng vĩ.
(Võ Quảng)
b. Nhận xét
- Câu sai về mặt ngữ nghĩa.
- Nguyên nhân: sắp xếp sai trật tự từ trong câu.
c. Cách chữa: Viết lại câu đúng trật tự ngữ pháp.
- Ta thấy dượng Hương Thư, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa, ghì trên ngọn sào giống như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh, hùng vĩ.
(Võ Quảng)
Bài tập minh họa
Câu 1. Hãy viết thêm CN - VN phù hợp với những chỗ trống dưới đây để tạo thành những câu hoàn chỉnh, sau đó phân tích thành phần câu của các câu đó?
a) Mỗi khi trời nổi gió,....
b) Bằng đôi tay tài hoa,...
Gợi ý:
a) Mỗi khi trời nổi gió, chúng tôi thương rủ nhau ra đồng thả diều.
b) Bằng đôi tay tài hoa, các bác họa sĩ đã vẽ nên những bức tranh thật đẹp.
Câu 2. Chữa lỗi sai cho các câu
a) Cái bàn tròn này vuông.
b) Vừa đi học về, mẹ đã bảo Thúy sang đón em. Thúy cất vội cặp sách rồi đi ngay.
Gợi ý:
a) Cái bàn tròn này / vuông.
CN VN
- → Đúng về ngữ pháp nhưng sai về mặt ngữ nghĩa.
- Vì: quan hệ chủ ngữ - vị ngữ, xét về ngữ nghĩa không hợp tư duy logic.
- Có thể sửa: Cái bàn tròn này rất tiện lợi.
b) Vừa đi học về,/ mẹ // đã bảo Thúy sang đón em.
TN CN VN
Thúy // cất vội cặp sách rồi đi ngay.
CN VN
- Lỗi: không rõ ai vừa đi học về: là mẹ Thúy hay Thúy.
- Có thể sửa: Thúy vừa đi học về, mẹ đã bảo Thúy sang đón em. Thúy cất vội cặp sách rồi đi ngay.
3. Soạn bài Chữa lỗi về chủ ngữ và vị ngữ (tiếp theo)
Để nắm được bài, các em có thể tham khảo thêm bài soạn Chữa lỗi về chủ ngữ và vị ngữ (tiếp theo).
