Soạn bài Chiều xuân - Anh Thơ

Hướng dẫn chi tiết

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Nội dung

  • Vẻ đẹp tĩnh lặng của cảnh chiều xuân nơi miền quê Bắc bộ: Hình ảnh tiêu biểu: mưa đổ bụi, đò biếng lười, quán tranh im lìm, chòm xoan tím rụng
  • Không khí và nhịp sống thôn dã trong trẻo, yên bình, gần gũi với nhiều hình ảnh sống động: cỏ biếc, đàn sáo đen, cánh bướm, cô nàng yếm thắm,..

1.2. Nghệ thuật

  • Tả cảnh sinh động
  • Nhiều hình ảnh tiêu biểu cho sắc xuân
  • Lựa chọn từ ngữ, hình ảnh, gợi thanh
  • Tả động để gợi tĩnh

2. Soạn bài Chiều xuân chương trình chuẩn

Câu 1: Bức tranh "chiều xuân" qua ngòi bút của Anh Thơ hiện lên như thế nào? Hãy chỉ ra nét riêng của bức tranh đó. (Gợi ý: Đây là bức tranh "chiều xuân" với những hình ảnh, chi tiết tiêu biểu cho cảnh mùa xuân nơi đồng quê miền Bắc nước ta)

  • Bức tranh "chiều xuân" qua ngòi bút của Anh Thơ hiện lên: 
    • Cảnh chiều xuân rất đặc trưng trước hết chính là ở cảnh mưa: mưa bụi, mưa xuân thưa thớt bay
    • Cảnh đầu tiên lọt vào tầm quan sát của tác giả là cảnh bến đò.
    • Cảnh chiều xuân còn được vẽ nên bởi quán nhỏ và cây xoan đầy hoa tím
    • Sau đó, tác giả tả bức tranh mùa xuân theo sự dịch chuyển không gian sang con đường đê, lúc này bức tranh mang chút hơi ấm và bắt đầu mang sự sống, cảnh vật như tươi mới, hồi sinh
    • Cảnh từ gần được mở rộng thêm, cao và xa hơn. Nhưng vẫn là những nét đặc trưng của mùa xuân đồng bằng Bắc Bộ: cỏ non tràn biếc cỏ, đàn sáo đen, những cánh bướm rập rờn,.ễ. Khổ thứ hai có một hình ảnh thơ thật độc đáo và xuất sắc: Những trâu bò thong thả cúi ăn mưa.
    • Đến khổ thơ thứ ba thì cảnh đã trở nên sống động hơn với hình ảnh của cánh bướm, đàn cò chốc chốc vựt bay và sự xuất hiện của con người. T
    • Ba khổ thơ gần như chỉ là những câu thơ tả cảnh. Có thể nói cả bài thơ hợp thành một bức tranh quê giản dị, mộc mạc, thanh nhã, hơi gợi buồn vì cảnh vắng quá, yên tĩnh quá.
  • Nét riêng của bức tranh:
    • Bức tranh không được tả lại vào lúc đông vui nhộn nhịp, mà dường như vắng lặng, lắng đọng trong khoảnh khắc thời gian: con đò cũng "biếng lười nằm mặc nước sône trôi". Điểm xuyết liên tục thêm vào bức tranh ấy là quán tranh vắng, là những chùm hoa xoan tím "rụng tơi bời".
    • Bức tranh xuân không diễn tả hoạt động con người trong sự hối hả, vội vã mà ngược lại mọi hoạt động của sự vật và con người đều mang nét thanh bình, khoan thai và yên tĩnh nhẹ nhàng, thanh bình.

 

Câu 2: Anh (chị) có cảm nhận gì về không khí và nhịp sống thôn quê trong bài thơ? Không khí và nhịp sống ấy được gợi tả bằng những từ ngữ, chi tiết và bằng thủ pháp nghệ thuật nào?

  • Cảm nhận gì về không khí và nhịp sống thôn quê trong bài thơ: 

Bài thơ tả cảnh nhưng lại gợi ra rất rõ cái không khí và nhịp sống muôn đời ở nông thôn ta thời trước, đó là sự bình yên. Con đò nằm biếng lười, quán vắng, những cánh bướm rập rờn, những đàn trâu thong thả,... tất cá đều có dáng khoan thai. Phải chờ đợi đến hai câu cuối của bài thơ, người đọc mới thấy xuất hiện hình ảnh con người. Nhưng con người sao cũng thụ động quá:

Lũ cò con chốc chốc vụt bay ra,

Làm giật mình một cô nàng yếm thắm

Cúi cuốc cào cỏ ruộng sắp ra hoa.

Câu thơ chụp được đúng cái thời khắc lao động của người thiếu nữ. Một cô thôn nữ chăm chỉ trong một buổi chiều quê tĩnh lặng. Câu thơ tả động nhưng thực ra là để nói cái tĩnh. Và nói cái tĩnh tất nhiên cũng lại để tiếp tục nhấn mạnh vào cái nhịp sống rất bình yên của một vùng quê mà dường như tất cả vẫn còn rất nguyên sơ vậy.

Câu 3: Hãy thống kê những từ láy trong bài thơ và phân tích nét đặc sắc của những từ láy đó.

  • Trong bài thi sĩ đã dùng rất nhiều từ láy để dựng cảnh, hay nói đúng hơn là để gợi cái trạng thái tinh thần của cảnh:
    • Mưa thì êm êm
    • Quán tranh đứng im lìm
    • Hoa xoan rụng tơi bời
    • Đàn sáo mổ vu vơ
    • Cánh bướm rập rờn
    • Những trâu bò thong thả
  • Trong các từ láy đã nêu, trừ từ tơi bời, các từ láy còn lại đều là những từ láy có tính chất giảm nhẹ: êm êm, vu vơ, rập rờn, thong thả, ... và hoặc thì diễn tả trạng thái thụ động hoặc thì diễn tả trạng thái đều đều của chủ thể. Rõ ràng trong tổng thể bài thơ, chính sự kết hợp của những từ láy này đã giúp thể hiện nổi bật vẻ dịu dàng, yên ả, thanh bình của cảnh chiều xuân cũng như của nhịp sống khoan thai nơi đồng quê của tác giả.

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Chiều xuân để nắm vững hơn những kiến thức trọng tâm của bài học.

3. Soạn bài Chiều xuân chương trình Nâng cao

Câu 1: Bài thơ là một bức tranh quê vào mùa xuân. Hãy chỉ ra những hình ảnh, chi tiết tiêu biểu của cảnh mùa xuân nơi đồng quê miền Bắc nước ta.

Gợi ý:

  • Bài thơ là một bức tranh mùa xuân vào buổi chiều – tiêu biểu cho cảnh xuân nơi đồng quê miền Bắc nước ta. Bài thơ mạnh ở lối tả. Không tả tỉ mỉ chi tiết mà quan sát rộng, mặc dù thế vẫn muốn thâu tóm từ linh hồn của cảnh. Có thể nhận xét chung rằng bức tranh buổi chiều xuân khá yên ả. Thậm chí có phần hơi vắng lặng nữa.
  • Buổi chiều xuân rất đặc trưng trước hết chính là ở cảnh mưa: mưa bụi, mưa xuân thưa thớt bay. Mưa gọi những mầm non thức dậy.
  • Cảnh đầu tiên lọt vào tầm quan sát của tác giả là cảnh bến đò. Nhưng như đã nói, bức tranh không được chụp vào lúc đông vui nhộn nhịp, nên như hoà vào cái yên ả của buổi chiều xuân kia, con đò cũng “biếng lười nằm mặc nước sông trôi”. Điểm xuyết liên tục thêm vào bức tranh ấy là quán tranh vắng, là những chùm hoa xoan tím “rụng tơi bời”.
  • Cảnh từ gần được mở rộng thêm, cao và xa hơn. Nhưng vẫn là những nét đặc trưng của mùa xuân đồng bằng Bắc Bộ: cỏ non tràn biếc cỏ, đàn sáo đen, những cánh bướm rập rờn,… Khổ thứ hai có một hình ảnh thơ thật độc đáo và xuất sắc:
  • Những trâu bò thong thả cúi ăn mưa.

⇒ Ba khổ thơ gần như chỉ là những câu thơ tả cảnh. Có thể nói cả bài thơ hợp thành một bức tranh quê giản dị, mộc mạc, thanh nhã, hơi gợi buồn vì cảnh vắng quá, yên tĩnh quá.

Câu 2: Đọc khổ thơ thứ nhất của bài thơ, anh (chị) có cảm nhận gì về không khí và nhịp sống của nông thôn được gợi tả trong đó? Không khí và nhịp sống ấy được gợi tả bằng những từ ngữ, chi tiết nào và bằng thủ pháp gì?

Gợi ý:

  • Nhà thơ vẽ lên một bức tranh mùa xuân vào buổi chiều, bức tranh ấy cũng bắt đầu bằng hình ảnh của mưa xuân êm đềm:

“Mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng,

Đò biếng lười nằm mặc nước trôi sông;

Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng

Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời”

  • Không gian mở ra trên bến đò xưa cũ và bức tranh mùa xuân hiên lên có sự có cả âm thanh, màu sắc, hình ảnh. Tứ thơ mùa xuân lan tỏa trong từng hình ảnh từng chi tiết, từng lời thơ. Đó là những hình ảnh đặc trưng của mùa xuân xứ Bắc: mưa bụi êm đềm, chùm hoa xoan tím rụng trên quán nhỏ…hình ảnh cơn mưa bụi gợi lên sự êm đềm phảng phất của những hạt mưa xuân nhỏ nhẹ êm êm. Chiều xuân cũng vắng như những buổi chiều, con đò được nhân hóa như biết lười biếng để mặc cho nước trôi lững lờ cong mình thì nằm im lìm trên bến vắng đó. Trước mắt ta là một cảnh tượng hữu tình sông nước bến vắng với con đò. Anh Thơ không phải tìm đâu xa mà những hình ảnh bình thường nhưng lại nên thơ ấy đã như phô trước mắt chỉ cần một tâm hồn biết cảm nhận là toát lên những lời thơ tuyệt vời. Quán nước cũng lim lìm trong sự vắng lặng ấy, chòm xoan hoa tím rụng tơi bời. Mùa chiều vốn tàn tạ nhưng mùa xuân thì nảy nở sinh sôi. Vậy Anh Thơ đã cho ta biết thêm một vẻ đẹp nhẹ nhàng lững lờ của mùa xuân nữa. Mọi thứ đều hoạt động một cách nhẹ nhàng phảng phất buồn trong sự vắng lặng của con người.

Câu 3: Người ta thường nói, trong nghệ thuật văn chương có thủ pháp dùng cái động để nói cái tĩnh. Hãy phân tích thủ pháp ấy được sử dụng ở khổ thơ thứ ba của bài thơ (chú ý câu 2 và 3 của khổ thơ).  

Gợi ý:

  • Bài thơ tả cảnh nhưng lại gợi ra rất rõ cái không khí và nhịp sống muôn đời ở nông thôn ta thời trước, đó là sự bình yên. Con đò nằm biếng lười, quán vắng, những cánh bướm rập rờn, những đàn trâu thong thả,… tất cả đều có dáng khoan thai. Phải chờ đợi đến hai câu cuối của bài thơ, người đọc mới thấy xuất hiện hình ảnh con người. Nhưng con người sao cũng thụ động quá:

Lũ cò con chốc chốc vụt bay ra,

Làm giật mình một cô nàng yếm thắm

Cúi cuốc cào cỏ ruộng sắp ra hoa.

  • Câu thơ chụp được đúng cái thời khắc lao động của người thiếu nữ. Một cô thôn nữ chăm chỉ trong một buổi chiều quê tĩnh lặng. Câu thơ tả động nhưng thực ra là để nói cái tĩnh. Và nói cái tĩnh tất nhiên cũng lại để tiếp tục nhấn mạnh vào cái nhịp sống rất bình yên của một vùng quê mà dường như tất cả vẫn còn rất nguyên sơ vậy.
  • Trong bài thơ, thi sĩ đã sử dụng rất nhiều từ láy để dựng cảnh, hay nói đúng hơn là để gợi cái trạng thái tinh thần của cảnh: mưa thì êm êm, quán tranh đứng im lìm, hoa xoan rụng tơi bời, đàn sáo mổ vu vơ, mấy cánh bướm rập rờn, những trâu bò thong thả,… Trong các từ láy đã nêu, trừ từ tơi bời, các từ láy còn lại đều là những từ láy có tính chất giảm nhẹ: êm êm, vu vơ, rập rờn, thong thả,… và hoặc thì diễn tả trạng thái thụ động hoặc thì diễn tả trạng thái đều đều của chủ thể. Rõ ràng trong tổng thể bài thơ, chính sự kết hợp của những từ láy này đã giúp thể hiện nổi bật vẻ đẹp dịu dàng yên ả, thanh bình của cảnh chiều xuân cũng như của nhịp sống khoan thai nơi đồng quê của tác giả.

 

4. Một số bài văn mẫu về bài thơ Chiều xuân

Nhắc đến nhà thơ Anh Thơ độc giả lại nhớ về hình ảnh một nữ thi sĩ tiêu biểu của phong trào thơ Việt Nam hiện đại. Tuổi thơ êm đềm đã từng gắn liền với đồng ruộng cánh cò quê hương sớm chiều mưa hay nắng, chính điều này là nền tảng khơi nguồn cho dòng suối cảm xúc thơ trong bà với phong cách thơ bình dị mà sâu sắc qua từng câu chữ, qua bao hình ảnh của cảnh sắc nông thôn quê hương nhẹ nhàng được gợi tả một cách khéo léo. Tập thơ “Bức tranh quê” đầu tiên ra đời chan chứa những gì mộc mạc và dung dị, đặc biệt qua bài thơ “chiều xuân”, một bức tranh về cảnh mây trời tắt nắng trong sắc xuân tươi đẹp. Để nắm vững kiến thức cũng như viết bài văn phân tích về bài thơ này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

5. Hỏi đáp về bài thơ Chiều xuân

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em. 

  • Dựa vào bài Chiều xuân tả lại cảnh vật vào chiều xuân

    Dựa vào bài thơ "chiều xuân", tả cảnh vật vào chiều xuân:

    Mưa đổ bụi êm êm trên bến vắng

    Đò biếng lười nằm mặc nước sông trôi

    Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng

    Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời

    Ngoài đường đê, cỏ non tràn biếc cỏ

    Đàn sáo đen sà xuống mổ vu vơ

    Mấy cánh bướm rập rờn trôi trước gió

    Mấy trâu bò thong thả cúi ăn mưa

    Trong đồng hoa lúa xanh rờn và ướt lặng

    Lũ cò con chốc chốc vụt bay xa

    Làm giật mình một cô nàng yếm thắm

    Cúi cuốc cào cỏ ruộng sắp ra hoa.

    Các bn giúp mình nhé. Viết thành 1 bài văn giúp mình. Ai nhanh mình tick

Bình luận

Có Thể Bạn Quan Tâm ?