Câu nghi vấn (tiếp theo)

Đọc những đoạn trích sau đây và trả lời câu hỏi:

a)                                      

Năm nay đào lại nở,

Không thấy ông đồ xưa.

Những người muôn năm cũ,

Hồn ở đâu bây giờ?

(Vũ Đình Liên, Ông đồ)

b) Cai lệ không để cho chị Dậu được nói hết câu, trợn ngược hai mắt, hắn quát:

- Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? Sưu của nhà nước mà dám mở mồm xin khất!

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

c) Đê vỡ rồi!…Đê vỡ rồi, thời ông cách cổ chúng mày, thời ông bỏ tù chúng mày! Có biết không?…Lính đâu? Sao bay dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à?

(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)

d) Một người hằng ngày chỉ cặm cụi lo lắng vì mình, thế mà khi xem truyện hay ngâm thơ có thể vui, buồn, mừng, giận cùng những người ở đâu đâu, vì những chuyện ở đâu đâu, há chẳng phải là chứng cớ cho cái mãnh lực lạ lùng của văn chương hay sao?

 (Hoài Thanh, Ý nghĩa văn chương)

e) Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.

- Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!

(Tạ Duy Anh, Bức tranh của em gái tôi)

Trong những đoạn trích trên, câu nào là câu nghi vấn?

• Hồn ở đâu bây giờ? (đoạn a) 
• Mày định nói cho cha mày nghe đấy à? (đoạn b)
• Có biết không? Lính đâu? Sao bây dám để cho nó chạy xồng xộc vào đây như vậy? Không còn phép tắc gì nữa à? (đoạn c)
• Cả đoạn trích d là một câu nghi vấn.
• Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!

Câu nghi vấn trong đoạn trích trên có dùng để hỏi không? Nếu không dùng để hỏi thì dùng để làm gì?

• Các câu nghi vấn trong những đoạn trích trên không dùng để hỏi. Câu nghi vấn
  • Ở đoạn a : biểu lộ tình cảm, cảm xúc.
  • Ở đoạn b : biểu lộ sự đe dọa.
  • Ở đoạn c : 4 câu đều dùng để đe dọa
  • Ở đoạn d : dùng để khẳng định
  • Ở đoạn e : 2 câu đều thể hiện cảm xúc (ngạc nhiên).

Nhận xét về dấu kết thúc những câu nghi vấn trên (có phải bao giờ cũng là dấu chấm hỏi không?).

• Không phải tất cả các câu nghi vấn bao giờ cũng kết thúc bằng dấu chấm hỏi. Câu nghi vấn thứ hai ở đoạn e kết thúc bằng dấu chấm than.

• Ngoài chức năng chính dùng để hỏi, câu nghi vấn còn có những chức năng gián tiếp sau đây:
  • Diễn đạt hành động khẳng định.
  • Diễn đạt hành động cầu khiến.
  • Diễn đạt hành động phủ định.
  • Diễn đạt hành động đe doạ.
  • Bộc lộ tình cảm, cảm xúc.
• Nếu không dùng để hỏi thì trong một số những trường hợp, câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm, dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng. 

Để nắm được nội dung bài học, các em có thể tham khảo thêm bài soạn Câu nghi vấn (tiếp theo).