Soạn bài Bạn đến chơi nhà - Nguyễn Khuyến

• Phép đối, nói quá, liệt kê, ngôn ngữ giản dị.

• Cảm xúc chân thành tự nhiên về tình bạn gắn bó thủy chung son sắc.

Câu 1. "Bạn đến chơi nhà" thuộc thể thơ gì? Vì sao?

• Bài thơ "Bạn đến chơi nhà" được làm bằng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, có đặc điểm:
  • Số câu: 8 câu (bát cú)
  • Số chữ: 7 chữ trong mỗi dòng thơ (thất ngôn)
  • Hiệp vần: chữ cuối của các dòng 1-2-4-6-8: nhà - xa -gà - hoa - ta (vần a)
  • Phép đối: câu 3 đối với câu 4, câu 5 đối với câu 6.

Câu 2.

a. Theo nội dung của câu thứ nhất "Đã bấy lâu nay bác tới nhà", đúng ra Nguyễn Khuyến phải tiếp đãi bạn thế nào khi bạn đến chơi nhà?

• Căn cứ vào nội dung câu thơ thì nhà thơ phải làm một bữa tiệc thật thịnh soạn, thật long trọng để tiếp đãi bạn vì những lí do sau:
  • Đây là người bạn tri âm thân thiết mà nhà thơ yêu quý trân trọng qua cách xưng hô “bác” chứ không phải là một người khách tình cờ ghé chơi.
  • Thứ nữa, người bạn này lâu lắm rồi “Đã bấy lâu nay” Nguyễn Khuyến mới có dịp gặp lại.
  • Lúc này hẳn Nguyễn Khuyến đã cáo quan về ở ẩn, bạn vẫn tới thăm lại càng quý hơn, hơn nữa điều kiện và phương tiện đi lại ngày xưa thật không dễ một chút nào, bạn đến chơi nhà là một sự kiện, một niềm vui lớn.

b. Qua sáu câu thơ tiếp theo thì hoàn cảnh của Nguyễn Khuyến lại thế nào? Tác giả có dụng ý gì khi cố tạo ra một tình huống đặc biệt như thế?

• Bạn đến chơi nhà là một niềm vui lớn, phải chuẩn bị tiệc để thết đãi bạn, bày tỏ tình cảm. Đó là dự định, thiện ý của chủ nhà. Nhưng thực tế lại dường như cố tình trêu ngươi, chủ nhà bị rơi vào cảnh huống oái oăm “lực bất tòng tâm”, 6 câu tiếp theo nói về cảnh huống đó.
• Hoàn cảnh thiếu thốn
  • Nhà thơ kể về gia cảnh của mình: trẻ đi vắng, chợ lại xa.
  • Các thứ trong nhà xem ra rất phong phú nhưng lại đang còn ở dạng tiềm năng: có cá, có gà nhưng không bắt được, cải chửa ra cây, cà đang còn nụ, mướp đang còn hoa, bầu còn non quá, ngay cả “miếng trầu là đầu câu chuyện” thứ tối thiểu để tiếp khách cũng không có nốt... gần như là “ một cuộc tổng duyệt các sản vật có trong nhà” từ lớn đến nhỏ

⇒ Đây cũng là một cách nói rất khéo, rất sang về cái nghèo, thiếu.

• Dụng ý của tác giả: Sự không có của tác giả đẩy đến cao trào nhằm mục đích tạo ra đòn bẩy nghệ thuật để làm thăng hoa tình bạn cao đẹp ở câu cuối.

c. Câu thơ thứ tám và riêng cụm từ " ta với ta" nói lên điều gì? Câu thơ này có vai trò khẳng định điều gì về tình bạn của nhà thơ?

• Vị trí của câu thứ tám: Dồn chứa giá trị tư tưởng của bài thơ, tất cả những cái không của 6 câu thơ trước đó nhằm mục đích để khẳng định một cái có ở câu thơ này: có một tình bạn cao đẹp vượt lên mọi thứ vật chất đời thường.
• Cụm từ “ta với ta” thể hiện sự hòa hợp giữa hai con người, giữa hai tâm hồn, như một âm thanh vút lên cao của bản nhạc tình bạn.

d. Nhận xét chung về tình bạn của Nguyễn Khuyên trong bài “Bạn đến chơi nhà”.

• Đó là một tình bạn thiêng liêng cao đẹp, đậm đà, thắm thiết, vượt lên trên những vật chất đời thường, hiểu và thương cảm cho nhau.

Trên đây là những gợi ý trả lời chi tiết và đầy đủ nhất hệ thống câu hỏi thuộc phần hướng dẫn đọc - hiểu văn bản mà các em phải hoàn thành trong quá trình soạn bài Bạn đến chơi nhà. Ngoài ra, để củng cố và nâng cao kiến thức bài học được tốt hơn mời các em xem thêm bài giảng Bạn đến chơi nhà.    

Câu 1.

a. Ngôn ngữ ở bài “Bạn đến chơi nhà” có khác gì với ngôn ngữ ở đoạn thơ "Sau phút chia li" đã học?

b. So sánh cụm từ “ta với ta” trong bài “Bạn đến chơi nhà” của Nguyễn Khuyến với cụm từ “ta với ta” trong bài “Qua Đèo Ngang” của Bà huyện Thanh Quan.