Hướng dẫn chi tiết
1. Tóm tắt nội dung bài
1.1. Nội dung
- Cảnh Hương Sơn đẹp làm rung động lòng người, những suy niệm của tác giả
- Niềm tự hào đối với cảnh đẹp quê hương, đất nước
1.2. Nghệ thuật
- Ngôn ngữ giàu giá trị tạo hình, giọng điệu nhẹ nhàng, tự do phóng khoáng
- Các biện pháp nghệ thuât: nhân hóa, từ láy, đảo ngữ....
2. Soạn bài Bài ca phong cảnh Hương Sơn chương trình chuẩn
2.1. Soạn bài tóm tắt
Câu 1: Mở đầu Bài ca phong cảnh Hương Sơn là bầu trời cảnh Bụt. Anh (chị) hiểu câu này thế nào? Câu này gợi cảm hứng gì cho cả bài hát nói? Không khí tâm linh của cảnh Hương Sơn thể hiện ở những câu thơ nào?
- Mở đầu bài thơ, tác giả viết “Bầu trời cảnh Bụt”: là cảnh nửa thực (bầu trời), nửa mơ (Cảnh Bụt).
- Câu thơ như một lời giới thiệu, gợi ra trước mắt người đọc một miền non nước, rộng lớn.
- Không khí tâm linh của cảnh Hương Sơn thể hiện ở những câu thơ: “Thỏ thẻ rừng mai chim cúng trái”, “Lững lờ khe Yến cá nghe kinh”.
Câu 2: Nhà thơ tả cảm giác của khách vãn cảnh Hương Sơn khi nghe tiếng chuông chùa như sau:
Vẳng bên tai một tiếng chày kình,
Khách tang hải giật mình trong giấc mộng.
Hãy nhận xét về cách cảm nhận phong cảnh thiên nhiên của người xưa.
- Cách cảm nhận thiên nhiên của người xưa được cảm nhận qua tiếng chuông chùa. Chùa là nơi thanh tịnh nên khi viếng chùa mọi người đều lột bỏ cuộc đời trần tục để trở về với thế giới thoát tục cùng với phong cảnh đẹp làm mê hồn người.
Câu 3: Phân tích nghệ thuật tả cảnh của tác giả, đặc biệt chú ý đến việc tả không gian, màu sắc âm thanh?
- Nghệ thuật tả cảnh của tác giả được thể hiện qua âm thanh (tiếng chim thỏ thẻ, tiếng chày kình) làm nổi bật không gian yên tĩnh, thiêng liêng; qua màu sắc (đá ngũ sắc, hang lồng bóng nguyệt,…) vừa lộng lẫy, vừa cách điệu làm nổi bật vẻ mĩ lệ của cảnh vật.
2.2. Soạn bài chi tiết
Câu 1: Mở đầu Bài ca phong cảnh Hương Sơn là bầu trời cảnh Bụt. Anh chị hiểu câu này như thế nào? Câu này gợi cảm hứng gì cho cả bài hát nói? Không khí tâm linh của cảnh Hương Sơn thể hiện ở những câu thơ nào?
- Mở đầu Bài ca phong cảnh Hương Sơn là bầu trời cảnh Bụt. Câu thơ thể hiện một cái nhìn bao quát về cảnh vật khi Chu Mạnh Trinh đến với Chùa Hương. Tác giả so sánh cảnh Hương Sơn với cảnh tiên giới, đây là chốn bình an, thanh tĩnh, gợi tất cả những gì nhẹ nhàng, thuộc về thế giới tâm linh như với Bụt, Phật từ tấm lòng của tác giả, khi quan sát không gian mênh mông của chốn bồng lai tiên cảnh, mọi cảnh vật ở nơi đây đều ấm áp, gợi không khí nhẹ nhàng.
- Giọng thơ khoan thai, nhẹ nhàng như ru, như mời mọc. Tâm hồn thi sĩ như bâng khuâng trong tĩnh lặng của tâm linh mà vẫn tỉnh táo lạ thường. Con người đến đây như rũ sạch mọi thứ phàm tục. Bốn câu thơ đầu tạo cảm xúc cho bài thơ hát nói
- Cảnh vật trong bài hát nói mang màu sắc tôn giáo (đạo Phật) với tất cả tấm lòng ngưỡng mộ trang nghiêm nhưng gắn kết với tình yêu cái đẹp thiên nhiên của nhà thơ: "thỏ thẻ rừng mai", "lững lờ khe Yến", "lồng bóng nguyệt", "uốn thang mây".
Câu 2: Nhà thơ tả cảm giác của khách vãn cảnh Hương Sơn khi nghe tiếng chuông chùa như sau:
Vẳng bên tai một tiếng chày kình,
Khách tang hải giật mình trong giấc mộng.
Hãy nhận xét về cách cảm nhận phong cảnh thiên nhiên của người xưa.
- Nhận xét:
- Chùa là nơi thanh tịnh, đây là nơi bình an, yên tĩnh để mọi người có thể thoát khỏi kiếp trần tục, quay trở về với cuộc sống bình an, không có chút sóng gió nào. Hình ảnh của tiếng chuông chùa làm văng vẳng bên tai những người khách khi đến đây, nó được thể hiện qua tiếng chày kình.
- Tiếng chuông đó nó cũng làm thức tĩnh, làm cho khách tang hải giật mình, trong giấc mộng, tất cả đang dần hòa vào không gian rộng lớn, mênh mông, đẹp mê hồn người của tác giả.
- Khi đến với chốn bồng lai này, tiếng chuông cũng làm tĩnh ngộ, cảnh tiên bụt, nó làm con người như đang hòa vào thế giới khác.
- Con người thoát khỏi kiếp trần tục, như đang vào một thế giới hoàn toàn khác, ở đó có thiên nhiên đẹp, có con người, có tiên, có bụt, và có khung cảnh thiên nhiên đẹp tuyệt mĩ, con người như đến một vùng đất đẹp.
Câu 3: Phân tích nghệ thuật tả cảnh của tác giả, đặc biệt chú ý đến việc tả không gian, màu sắc âm thanh.
Cảnh vật Hương sơn được miêu tả sinh động, làm cho khung cảnh ở nơi đây trở nên tươi tắn, mang phong vị thần tiên, thoát tục.
- Nghệ thuật tả cảnh giàu chất tưởng tượng, phong phú về cảnh vật, không gian được miêu tả rộng rãi, thoáng đãng, màu sắc tươi tắn, âm thanh của tiếng chuông chùa làm cho những người khách còn thức tĩnh, chính những điều đó tạo nên một điểm mới, riêng biệt.
3. Soạn bài Bài ca phong cảnh Hương Sơn chương trình Nâng cao
Câu 1: Bài thơ có mấy phần, ý chính của mỗi phần và trình tự sắp xếp của các phần ấy?
- Bố cục: 3 phần.
- Phần 1 (4 câu thơ đầu) giới thiệu khái quát cảnh Hương Sơn.
- Phần 2 (12 câu tiếp) Tả cảnh đẹp Hương Sơn.
- Phần 3 (còn lại) suy nghĩ cảm nhận của nhà thơ trước cảnh đẹp ấy.
- Trình tự sắp xếp của các phần được tả từ khái quát đến cụ thể phong cảnh Hương Sơn.
Câu 2: Mở đầu bài thơ, tác giả đã diễn tả cảm xúc của mình trước toàn cảnh Hương Sơn như thế nào? (Gợi ý: phân tích phép lặp từ và câu hỏi trong hai câu 3-4)
- Mở đầu bài thơ, cảm xúc của tác giả được thể hiện trong sự phấn khích, tự hào.
- Câu thơ đầu có bầu trời là cảnh thật còn cảnh Phật là nửa thực nửa mơ -> vẽ lên một không gian yên tĩnh thấm đậm chất thiền mang một màu sắc tâm linh đạo Phật.
- “kìa” thể hiện sự bất ngờ ⇒ nhấn mạnh vào vẻ đẹp của hương Sơn.
- Từ láy “non non”, “nước nước”, “mây mây” ⇒ mở ra một không gian mênh mông với nước non trùng điệp hết lớp nay đến lớp khác.
- Nhà thơ bật lên câu hỏi tu từ cũng như là lời khẳng định đây chính là đệ nhất động.
- Bốn câu thơ đầu đã giới thiệu phong cảnh Hương Sơn với không gian mênh mông rộng lớn nó vừa mang màu sắc đời thực lại vừa mang một màu sắc như chốn bồng lai tiên cảnh thấm đậm tâm linh đạo Phật.
Câu 3: Du khách được dẫn dắt đi vào “cảnh Bụt” như thế nào? (Gợi ý: Cách tả cảnh trong khổ 2, cách liệt kê ở khổ 3, cách tả hang ở khổ 4; trong mỗi cảnh đều có ngụ tình). Vì sao “Khách tang hải giật mình trong giấc mộng”?
- Du khách được dẫn dắt vào “cảnh Bụt” với những hình ảnh, âm thanh của nơi đây
- Rừng mai chim cúng trái, cá nghe kinh đang thỏ thẻ, lửng lơ ⇒ sự nhẹ nhàng, dường như cảnh vật nơi đây được đạo phật cảm hóa đến mức cá lửng lơ nhẹ nhàng như đang lắng nghe kinh.
- Âm thanh tiếng chày kình thoảng qua khiến khách tang bồng như giật mình tỉnh giấc mộng. Có lẽ là do nơi đây huyền ảo nhẹ nhàng quá giống như một giấc mơ vậy ⇒ thể hiện sự mời gọi giới thiệu, các địa danh được liệt kê suối giải oan, chùa Cửa Võng, am Phật Tích, động Tuyết Quynh.
- Màu sắc đường nét: nghệ thuật so sánh khiến cho màu sắc đá ngũ sắc hiện lên long lanh như dệt gấm, đường nét thành khối của những hang lồng bóng nguyệt, lối uốn thang mây ⇒ không gian mênh mông sâu thẳm cùng không khí mang đậm chất mơ mộng huyền ảo nhịp nhàng. Cảnh đẹp ấy có phải do tạo hóa kì công sắp đặt. Đó là câu hỏi tu từ nhà thơ hỏi ra mà không có câu trả lời nhằm thể hiện vẻ đẹp hết ý nơi đây.
- Bằng những thủ pháp nghệ thuật so sánh, câu hỏi tu từ nhà thơ đã mang đến cho chúng ta một bức tranh thiên nhiên Hương Sơn tuyệt đẹp mang đậm chất thiền mênh mông non nước. Từ con cá cho đến cánh rừng đều hiền hòa êm ái
Câu 4: Đoạn kết bài thơ nêu lên tư tưởng và cảm hứng gì của tác giả?
- Xúc động thành kính. Cảm hứng tôn giáo đầy trang nghiêm đối với đạo Phật.
- Cảm hứng thiên nhiên chan hoà với cảm hứng tôn giáo và lòng tín ngưỡng Phật giáo. Càng xa càng lưu luyến mê say.
Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Bài ca phong cảnh Hương Sơn để nắm rõ hơn những nét đặc sắc về nghệ thuật bài thơ.
4. Một số bài văn mẫu về Bài ca phong cảnh Hương Sơn
Cảnh sắc luôn là thứ khiến cho tâm hồn con người ta xao động, ngay cả người bình thường, đứng trước cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp cũng phải mềm lòng. Cho nên, đứng trước một cảnh tượng như thế những thi sĩ không thể không kiềm lòng mình lại. Sự nhạy cảm của một tâm hồn tràn ngập thơ ca,cũng khiến cho không ít thi gia bối rối và phải đặt ngay ngòi bút xuống, để cho cảnh sắc đó ngấm vào cơ thể rồi mới lay ngòi bút xuống trang giấy. Cũng bởi chới với trước vẻ đẹp của thiên nhiên Hương Sơn, mà tác giả Chu Mạnh Trinh quả thật không sai khi đã dùng những mỹ từ để ca ngợi vẻ đẹp nơi đây. Để có thể viết bài văn hoàn chỉnh, đúng yêu câu của đề bài về bài thơ này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
5. Hỏi đáp về bài thơ Bài ca phong cảnh Hương Sơn
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.
-
Hướng dẫn soạn Bài ca phong cảnh Hương Sơn
Hướng dẫn soạn bài " Bài ca phong cảnh Hương Sơn" - Chu Mạnh Trinh - Văn lớp 11
