Soạn bài Bài ca ngất ngưởng - Nguyễn Công Trứ

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Nội dung

1.2. Nghệ thuật

2. Soạn bài Bài ca ngất ngưởng chương trình chuẩn

2.1. Soạn bài tóm tắt

Câu 1: Trong bài, từ “ngất ngưởng” được sử dụng mấy lần? Nêu nghĩa của những từ ấy?

• Trong bài, từ “ngất ngưởng” được sử dụng 4 lần (không tính nhan đề)
  • Từ “ngất ngưởng” thứ nhất: chỉ tài năng thao lược và phong cách ngạo nghễ của Nguyễn Công Trứ khi làm quan.
  • Từ “ngất ngưởng” thứ hai: chỉ sự ngang tang khi tác giả vừa trả ấn quan để về quê.
  • Từ “ngất ngưởng” thứ ba: chỉ sự chơi ngông của tác giả khi dẫn theo các cô hầu lên chùa.
  • Từ “ngất ngưởng” thứ tư: chỉ sự coi thường danh lợi, những lời khen chê và cứ vui chơi cho thỏa thú vui.

Câu 2: Nguyễn Công Trứ cho rằng làm quan là bị gò bó, vậy sao ông vẫn ra làm quan?

• Nguyễn Công Trứ vẫn ra làm quan dù rằng làm quan là bị gò bó, là vì:
  • Ông muốn thực hiện hoài bão giúp nước cứu đời.
  • Sự kiêu hãnh, tự hào về sự có mặt trên cõi đời.
  • Vì nợ công danh của chí làm trai.

Câu 3: Vì sao Nguyễn Công Trứ tự cho mình là ngất ngưởng?

• Nguyễn Công Trứ tự cho mình là ngất ngưởng vì:
  • Ông có tài năng khác người.
  • Với tư cách là một nhà nho, ông đã nhập thế tích cực, trải qua nhiều cương vị làm quan khác nhau và đều đã hoàn thành tốt dù đó là những việc tầm thường.
  • Ông là người giữ đúng nghĩa vua tôi nhưng vẫn có bản lĩnh cá nhân.

Câu 4: So sánh thể hát nói và thể thơ Đường luật?

• So với các bài thơ Đường luật gò bó, thể hát nói:
  • Không gò bó về số tiếng trong câu.
  • Cách chia khổ tùy thuộc vào người viết.
  • Thơ hát nói thích hợp với việc bày tỏ những tư tưởng, tình cảm tự do, phóng túng, thoát ra ngoài khuôn khổ.

3. Soạn bài Bài ca ngất ngưởng chương trình nâng cao

Câu 1: Nêu ấn tượng chung của anh (chị) về con người tác giả thể hiện qua bài thơ.

• Ấn tượng chung về con người tác giả thể hiện qua bài thơ:
  • Đây là một con người tài giỏi, tích cực nhập thế, hết lòng lo cho nước cho dân.
  • Là người giữ đúng nghĩa vua tôi, hoàn thành tốt tất cả các công vị được gian.
  • Là một người có cá tính, bản lĩnh.

Câu 2: Liệt kê những từ, cụm từ mang tính chất tự xưng của tác giả. Nhận xét về cách tự xưng ấy.

• Những từ, cụm từ mang tính chất tự xưng của tác giả: ông Hi Văn, Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc Đông, ông, tay kiếm cung, ông ngất ngưởng.
• Thông qua các từ và cụm từ mang tính chất tự xưng này cho thấy Nguyễn Công Trứ đã ý thức rất rõ về cái tôi, về tài năng và địa vị xã hội của bản thân mình.

Câu 3: Tìm hiểu ý nghĩa của từ ngất ngưởng trong bài thơ (chú ý số lần xuất hiện cùng vị trí mà từ này đặt vào, đối chiếu nghĩa từ trong từ điển với nghĩa từ toát lên trong tác phẩm.

• Tham khảo câu trả lời tại mục 2 (hướng dẫn soạn bài chương trình chuẩn) câu hỏi số 1.

Câu 4: Làm rõ phong cách sống, thái độ sống của tác giả thể hiện trong bài thơ, từ câu 9 đến câu 19. Những thủ pháp nghệ thuật gì đã được vận dụng ở đây?

• Sau khi từ quan, Nguyễn Công Trứ chọn cách về sống ẩn dật tại quê nhà. Tại đây ông theo thú hát ả đào, sống phóng túng.
• Những thủ pháp nghệ thuật được sử dụng: phép liệt kê, điệp từ.

Câu 5: Theo anh (chị), giữa lối sống ngất ngưởng với tâm niệm “Nghĩa vua tôi cho vẹn đạo sơ chung” có gì mâu thuẫn?

• Giữa lối sống ngất ngưởng và đạo vua tôi không có sự mâu thuẫn bởi khi làm quan Nguyễn Công Trứ đã làm quan và hoàn thành tốt tất cả những công việc của mình.

Câu 6: Nêu cảm nghĩ về ý vị của những khẩu ngữ mà nhà thơ đã đưa vào tác phẩm?

• Những khẩu ngữ được nhà thơ đưa vào tác phẩm tạo nên sự phóng khoáng, không gò bó, thoát ra khỏi những khuôn khổ của các chuẩn mực đã có sẵn, từ đó góp phần tạo nên các ngông cho tác giả.

4. Hướng dẫn luyện tập

5. Một số bài văn mẫu bài thơ Bài ca ngất ngưởng

Trong một xã hội mà cá nhân không được coi trọng, cá tính bị thủ tiêu thì thái độ “ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ chẳng những là khí phách của ông mà còn là một giá trị nhân văn vượt thời đại. Vậy sự ngất ngưởng ấy của Nguyễn Công Trứ được biểu hiện như thế nào, mời các em cùng tham khảo một số bài văn mẫu sau:

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.