Bài 5: Các nước Châu Phi và Mĩ Latinh

• Lục địa lớn thứ 3 thế giới, gồm 54 nước với diện tích 30,3 tr km2, 800 triệu người (2002).

1. Vài nét về cuộc đấu tranh giành độc lập.

• Phong trào đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân ở Châu Phi phát triển từ những năm 50 của thế kỉ XX, trước hết là ở Bắc Phi, sau đó lan rộng ra các khu vực khác.
• Khu vực Bắc Phi:
  • Cuộc binh biến của binh lính, sĩ quan yêu nước Ai Cập (1952), lật đổ vương triều Pharuc, lập ra nước Cộng hòa Ai Cập (18/6/1953).
  • Cùng năm 1952 Libi giành độc lập; An-giê-ri (1954-1962); 1956 - Tuy-ni-di, Ma-rốc, Xu-đăng; 1957 - Gana; 1958 - Ghi nê.
  • Năm 1960 là được gọi là "Năm châu Phi" với 17 nước được trao trả độc lập.
  • Năm 1975, thắng lợi của cách mạng Ăng-gô-la và Mô-dăm-bích đã chấm dứt chủ nghĩa thực dân cũ, hệ thống thuộc địa của Bồ Đào Nha bị tan rã .
  • Từ sau năm 1975, hoàn thành cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân cũ, giành độc lập dân tộc
  • Năm 1980 nước Cộng hòa Dimbabuê thành lập và Namibia tuyên bố độc lập 03/1990.
• Khu vực Nam Phi
  • Trước áp lực đấu tranh của người da màu,  bản Hiến pháp 11/1993, chế độ phân biệt chủng tộc (Apácthai) bị xóa bỏ.
  • 4/1994 trong cuộc bầu cử dân chủ, Nexơn Manđêla trở thành Tổng thống da đen đầu tiên của nước Cộng hòa Nam Phi.

2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội

• Sau khi giành được độc lập, các nước châu Phi xây dựng đất nước, đã thu được một số thành tựu kinh tế – xã hội.
• Tuy nhiên, nhiều nước châu Phi vẫn còn trong tình trạng lạc hậu, không ổn định: đói nghèo, xung đột sắc tộc, nội chiến, bệnh tật, mù chữ, bùng nổ dân số, phụ thuộc nước ngoài...
• 5/1963 Tổ chức thống nhất Châu Phi (OAU) thành lập, đến năm 2002 đổi là Liên minh Châu Phi (AU) nhằm triển khai chương trình phát triển Châu Phi.
• Những đặc điểm của phong trào giải phóng dân tộc ở châu Phi.
  • Các nước đoàn kết đấu tranh qua tổ chức thống nhất Châu Phi
  • Lãnh đạo phong trào hầu hết chính Đảng hoặc tổ chức chính trị của giai cấp tư sản.
  • Hình thức đấu tranh chủ yếu là chính trị, hợp pháp.
  • Các nước giành độc lập ở mức độ khác nhau và sự phát triển kinh tế cũng không đồng đều.

• Gồm 33 nước với diện tích trên 20,5 triệu km2 và dân số 517 triệu người (2000).

1. Vài nét về quá trình đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc

• Từ đầu thế kỉ XIX, nhiều nước ở Mĩ Latinh sớm giành được độc lập từ tay thực dân Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha nhưng sau đó lệ thuộc Mỹ
• Sau chiến tranh thế giới thứ hai, Mĩ tìm cách biến khu vực Mĩ Latinh thành “sân sau “, xây dựng chế độ độc tài thân Mĩ.

-> Phong trào đấu tranh chống chế độ độc tài thân Mỹ bùng nổ và phát triển, tiêu biểu là thắng lợi của cách mạng Cu Ba.

• Tháng 3/1952, Mỹ giúp Batixta lập chế độ độc tài quân sự, xóa bỏ Hiến pháp 1940, cấm các đảng phái chính trị hoạt động, bắt giam và tàn sát nhiều người yêu nước…
• Nhân dân Cu Ba đấu tranh chống chế độ độc tài Batixta dưới sự lãnh đạo của Phiđen Cátxtơrô.
• Ngày 1/1/1959, chế độ độc tài Batixta bị lật đổ, nước Cộng hòa Cu Ba thành lập do Phiđen Cátxtơrô đứng đầu.
• Sau khi cách mạng thành công, Cu ba tiến hành cải cách dân chủ.
• 1961 tiến hành Cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
• Với sự nỗ lực của nhân dân và sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nhĩa  đạt nhiều thành tựu như xây dựng  công nghiệp với cơ cấu ngành hợp lý, nông nghiệp đa dạng, đạt thành tựu cao về văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao….
• Các nước khác
  • Tháng 8/1961, Mĩ đề xuất tổ chức Liên minh để lôi kéo các nước Mĩ Latinh nhằm ngăn chặn ảnh hưởng của Cu Ba.
  • Thập kỉ 60 - 70, phong trào đấu tranh chống Mĩ và chế độ độc tài thân Mĩ giành độc lập phát triển và giành nhiều thắng lợi.
  • 1964 - 1999 nhân dân Panama đấu tranh và thu hồi chủ quyền kênh đào Panama
  • Các quốc đảo vùng biển Caribê lần lượt giành độc lập:
    • 1962 Hamaica, Triniđát, Tôbagô.
    • 1966 Guyana, Bácbađốt
    • 1983 có 13 nước độc lập ở Ca ri bê
  • Với nhiều hình thức: bãi công của công nhân, nổi dậy của nông dân, đấu tranh nghị trường, đấu tranh vũ trang…., biến châu lục này thành “lục địa bùng cháy”, tiêu biểu là phong trào đấu tranh vũ trang ở Vênêxuêla, Goatêmala, Côlômbia, Pêru…)
  • Kết quả: chính quyền độc tài ở Mỹ La tinh bị lật đổ, chính phủ dân tộc dân chủ được thiết lập.

2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội

• Sau khi giành được chủ quyền, các nước Mĩ Latinh bước vào thời kì xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội và đạt được những thành tựu đáng kể.
• Một số nước trở thành nước công nghiệp mới (NIC): Braxin, Áchentina, Mêhicô
• Tại Cu-ba:                          
  • Sau cách mạnh thành công, Cu ba tiến hànhcải cách dân chủ.
  • 1961 tiến hành Cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội.
  • Sự nỗ lực của nhân dân, sự giúp đỡ của các nước xã hội chủ nhĩa đạt nhiều thành tựu như: xây dựng công nghiệp với cơ cấu ngành hợp lý, nông nghiệp đa dạng, đạt thành tựu cao  về văn hóa, giáo dục, y tế, thể thao….
• Trong thập niên 80, các nước Mĩ Latinh bị suy thoái nặng nề về kinh tế, lạm phát tăng nhanh, nợ nước ngoài chồng chất, dẫn đến nhiều biến động chính trị (Argentina, Bolivia, Brazil, Chi Lê…)
• Sang thập niên 90, kinh tế Mỹ La-tinh có nhiều chuyển biến tích cực, lạm phát hạ còn dưới 30%, đầu tư nước ngoài tăng….Tuy  nhiên, Mỹ La-tinh vẫn còn nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội, tham nhũng trở thành quốc nạn hạn chế sự phát triển kinh tế.

Với bài học này, các em học sinh cần nắm vững các kiến thức về: Vài nét về công cuộc đấu tranh giải phóng đấu tranh giải phóng dân tộc các nước ở Châu Phi, Châu Mĩ Latinh.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử 12 Bài 5 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Mốc đánh dấu chủ nghĩa thực dân cũ ở Châu Phi về căn bản đã chấm dứt là: 
   

  • A. Năm 1952 nhân dân Ai Cập lật đổ vương triều Pha-rúc   
  • B. Năm 1960 có 17 nước được trao trả độc lập (Năm châu Phi)   
  • C. Năm 1975 với thắng lợi của nhân dân Mô-dăm-bích và Ăng-gô-la   
  • D. Năm 1990 Cộng hòa Na-mi-bi-a tuyên bố độc lập

• Câu 2:

  Năm 1960 đã đi vào lịch sử với tên gọi là "Năm châu Phi", vì: 

   

  • A. Châu Phi là "Lục địa mới trỗi dậy" 
     
  • B. Tất cả các nước ở Châu Phi được trao trả độc lập   
  • C. Phong trào giải phóng dân tộc phát triển mạnh nhất   
  • D. Có 17 nước ở Châu Phi được trao trả độc lập 

• Câu 3:

  Kẻ thù chủ yếu trong cuộc cách mạng giải phóng dân tộc của người dân Nam Phi là: 

   

  • A. Chủ nghĩa thực dân cũ                   
     
  • B. Chủ nghĩa thực dân mới 
     
  • C. Chủ nghĩa Apacthai                       
     
  • D. Chủ nghĩa đế quốc 

Câu 3 - Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 12 Bài 5 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Bài tập 3 trang 41 SGK Lịch sử 12

Câu hỏi Lí thuyết trang 38 SGK Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập Thảo luận 1 trang 38 SGK Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập Thảo luận 2 trang 41 SGK Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 1 trang 23 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 2 trang 24 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 3 trang 25 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 4 trang 25 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 5 trang 26 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 6 trang 27 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 7 trang 27 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Bài tập 8 trang 28 SBT Lịch sử 12 Bài 5

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!