Bài 23: Phản ứng hữu cơ

Nội dung bài học Phản ứng hữu cơ cung cấp các khái niệm, định nghĩa về cách phân loại thế nào là phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách,... Đồng thời cũng trình bày rõ ràng đặc điểm của phản ứng hữu cơ trong hóa học hữu cơ.

Tóm tắt lý thuyết

1.1. Phân loại phản ứng hữu cơ

1.1.1. Phản ứng thế

Phản ứng thế là phản ứng trong đó một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử trong phân tử hợp chất hữu cơ bị thay thế bởi một nguyên tử hoặc nhóm nguyên tử khác.
Ví dụ: Phản ứng của metan với clo

CH₄ + Cl₂ CH₃Cl + HCl

Thay thế nhóm -OH của axit bằng nhóm C₂H₅O của ancol etylic

Phản ứng của ancol etylic với axit HBr tạo thành etyl bromua

C₂H₅OH + HBr C₂H₅OH + H₂O

1.1.2. Phản ứng cộng

Phản ứng cộng là phản ứng trong đó phân tử hợp chất hữu cơ kết hợp với phân tử khác tạo thành phân tử mới.
Ví dụ: Phản ứng của etilen với dung dịch brom

C₂H₄ + Br₂→ C₂H₄Br₂

Phản ứng của axetilen với hidro clorua

C₂H₂ + HCl → C₂H₃Cl

1.1.3. Phản ứng tách

Phản ứng tách là phản ứng trong đó hai hay nhiều nguyên tử bị tách ra khỏi phân tử hợp chất hữu cơ.
Ví dụ: Tách nước (đềhidrat hóa) ancol etylic để điều chế etilen trong phòng thí nghiệm

Tách Hidro (Đềhidro hóa) ankan điều chế anken

1.2. Đặc điểm của phản ứng hóa học trong hóa học hữu cơ

1.2.1. Các phản ứng hoá học trong hữu cơ thường xảy ra chậm. Do các liên kết trong phân tử các chất hữu cơ ít phân cực nên khó phân cắt.

Trộn NaOH với HCl phản ứng xảy ra ngay lập tức
Phản ứng este hóa của ancol etylic và axitaxetic phải kéo dài nhiều giờ.

1.2.2. Phản ứng hữu cơ thường thu được nhiều sản phẩm. Do các liên kết có độ bền tương tự nhau nên trong cùng một điều kiện có thể phân cắt nhiều liên kết.

Khi cho clo tác dụng với metan (có ánh sáng khuyếch tán) thu được hỗn hợp CH₃Cl, CH₂Cl₂, CHCl₃ ...

Bài tập minh họa

Bài 1:

Cho các phản ứng:

A. Benzen tác dụng với Brom khi có mặt bột sắt

B. Etilen tác dụng với Hidrobromua.

C. Axetilen tác dụng với nước trong điều kiện có to và xúc tác.

Hãy viết các PTPƯ .

Hướng dẫn:

A. C₆H₆ + Br₂ C₆H₅Br + HBr

B. C₂H₄ + HBr → C₂H₅Br

C. C₂H₂ + H₂O CH₃CHO

3. Luyện tập Bài 23 Hóa học 11

Sau bài học cần nắm:

Khái niệm, định nghĩa về cách phân loại thế nào là phản ứng thế, phản ứng cộng, phản ứng tách,...
Đặc điểm của phản ứng hữu cơ trong hóa học hữu cơ.

3.1. Trắc nghiệm

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 11 Bài 23 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

Câu 1:
Cho các phản ứng:

a.(CH₃)CCl + OH- → (CH₃)₃COH + Cl

b.C₂H₆ C₂H₄ + H₂

c.C₂H₂+ HCl CH₂= CHCl

d.CH₃CCH + AgNO₃ + NH₃ → CH₃CCAg + NH₄NO₃

Trong các phản ứng trên, phản ứng thế là:
- A. b, c
- B. a, b
- C. a, d
- D. c, d
Câu 2:
Phát biểu nào sau đây sai.
- A. Phân tử Br₂ dưới tác dung của ánh sáng phân cắt đồng li tạo ra gốc tự do
- B. Trong môi trường nước, phân tử C₂H₅OH kết hợp với phân tử H₂O tạo ra các ion C₂H₅O^- và H₃O⁺
- C. Chỉ có phân tử hợp chất hữu cơ chứa liên kết đơn mới tham gia phản ứng thế.
- D. Chỉ có phân tử hợp chất hữu cơ chứa liên kết bội mới tham gia phản ứng cộng.
Câu 3:
Ankadien là những hidrocacbon không no, mạch hở, có công thức chung là:
- A. C_nH_2n-2 (n ≥ 2)
- B. C_nH_2n (n ≥ 2)
- C. C_nH_2n+2 (n ≥ 1)
- D. C_nH_2n-2 (n ≥ 3)