Bài 2: Axit, bazơ và muối

1.1.1. Định nghĩa

• Theo thuyết Areniut axit là chất khi tan trong nước phân li ra cation H⁺.
• Ví dụ:

HCl →  H⁺ + Cl^-

HNO₃ →  H⁺ + NO₃^-

H₂SO₄ →  H⁺ + HSO₄^-

CH₃COOH \(\rightleftarrows\)  H⁺ + CH₃COO^-

1.1.2. Axit nhiều nấc

• Những axit phân li nhiều nấc ra nhiều cation H⁺ gọi là axit nhiều nấc, những axit chỉ phân li một nấc gọi là axit một nấc.
• Ví dụ: 

H₃PO₄  \(\rightleftarrows\) H⁺ + H₂PO₄^-

H₂PO₄^- \(\rightleftarrows\)  H⁺ + HPO₄^2-

HPO₄^- \(\rightleftarrows\)  H⁺ + PO₄^3-

• Theo thuyết Areniut bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH^-.

• Ví dụ:

NaOH → Na⁺ + OH^-

KOH → K⁺ + OH^-

Ca(OH)₂ → Ca²⁺ + 2OH^-

• Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit vừa có thể phân li như bazơ. 
• Ví dụ:

Zn(OH)₂ \(\rightleftarrows\)  Zn²⁺ + 2OH^-

Zn(OH)₂ \(\rightleftarrows\)  ZnO₂^2- + 2H⁺

• Tất cả các hiđroxit lưỡng tính đều là chất ít tan trong nước và điện li yếu.

1.4.1. Định nghĩa

Khái niệm

• Muối là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH₄⁺) và anion gốc axit.
• Ví dụ: 

NaCl → Na⁺ + Cl^-

KNO₃ → K⁺ + NO₃^-

NaHSO₄ → Na⁺ + HSO₄^-

KMnO₄ → Na⁺ + MnO₄^-

• Muối mà anion gốc axit không còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺ ( hiđrocó tính axit) được gọi là muối trung hòa. 

  • Ví dụ: NaCl , KNO₃, KMnO₄...

• Muối mà anion gốc axit của muối vẫn còn hiđro có khả năng phân li ra ion H⁺ thì muối đó được gọi là muối axit.
  • Ví dụ: NaHCO₃, Na₂HPO₄, KHSO₄...

Cách gọi tên các muối

Gọi tên kim loại trước, gốc axit sau.

• Đối với muối của các axit không có oxi, tên gốc axit được gọi là ua.

  • Ví dụ: KCN : kali xiannua; FeCl₂: sắt (II) clorua

• Đối với hợp chất của các phi kim: 

  • Ví dụ: PCl₃ : photpho triclorua; PCl₅: photpho pentaclorua; NF₃ : nitơ triflorua...

• Đối với muối của các oxit chứa oxi:

  • Tên gốc axit tận cùng bằng ơ được đổi thành it. Ví dụ: NaNO₂ : natri nitrit

  • Tên gốc axit tận cùng bằng ic được đổi thành at. Ví dụ: NaNO₃: natri nitrat

• Đối với muối axit: Gọi tên kim loại trước + “hiđro” ( tùy theo số nguyên tử hiđro) + tên gốc axit .

  • Ví dụ: NaHSO₄: natri hiđrosunfat; KH₂PO₄: kali đihiđrophotpat

1.4.2. Sự điện li của muối trong nước

• Hầu hết các muối khi tan trong nước đều phân li hoàn toàn trừ một số muối như HgCl₂, Hg(CN)₂...

• Sự điện li của muối trung hoà.

  KNO₃ → K⁺ + NO₃^-

  K₃PO₄ → 3K⁺ + PO₄^3-

  Na₂CO₃ → Na⁺ + CO₃^2-

  (NH₄)₂SO₄ → 2NH₄⁺ + SO₄^2-

• Sự điện li của muối axit.

  NaHCO₃ → Na⁺ + HCO₃^-

  HCO₃^- \(\rightleftarrows\) H⁺ + CO₃^2-

  NaHS → Na⁺ + HS^-

  HS^- \(\rightleftarrows\) H⁺ + S^2-

Bài 1:

Viết phương trình điện li của các hidroxit lưỡng tính sau theo 2 kiểu axit, bazơ: Al(OH)₃,Cr(OH)₃, Pb(OH)₂, Sn(OH)₂

Hướng dẫn:

Pb(OH)₂ \(\rightleftarrows\) Pb²⁺ + 2OH^-

Pb(OH)₂ \(\rightleftarrows\) PbO₂^2- + 2H⁺

Sn(OH)₂ \(\rightleftarrows\) Sn²⁺ + 2OH^-

Sn(OH)₂ \(\rightleftarrows\) SnO₂^2- + 2H⁺

Al(OH)₃ \(\rightleftarrows\) Al³⁺ + 3OH^-

Al(OH)₃ \(\rightleftarrows\) AlO₂^- + H⁺ + H₂O

Bài 2: 

Tính nồng độ mol các ion trong dung dịch sau :

a. 100 ml dung dịch chứa 4,26 gam Al(NO₃)­₃

b. 0,2 lít dung dịch có chứa 11,7 gam NaCl 

Hướng dẫn:

a. n_Al(NO)3 = 0,02 (mol)

  Al(NO₃)₃         → Al³⁺  + 3NO₃^-

   0,02                0,02     0,06 (mol)

[Al³⁺] = 0,02/0,1 = 0,2(M) ; [NO₃^-] = 0,06/0,1 = 0,6 (M)

b. n_NaCl = 0,2 (mol)

NaCl → Na⁺+ Cl^-

0,2 →  0,2 → 0,2 (mol)

[Na⁺] = 0,2/0,2 = 1(M); [Cl^-] = 0,2/0,2 = 1(M)

Bài 3:

Thêm nước vào 10 ml axit axetic băng (axit 100%, D = 1,05g/cm³) đến thể tích 1,75 lít ở 25⁰C thu được dung dịch X có pH=2,9. Độ điện li của axit axetic là?

Hướng dẫn:

Ta có \(\alpha =\frac{C}{C_0}\).
Với C là nồng độ chất hoà tan phân li ra ion, C₀ là nồng độ mol của chất hoà tan vậy.
\(m_{axit} =D \times V\) và \(n = \frac{m}{M} \Rightarrow n = 0,175\) mol suy ra \(C_0 =\frac{ 0,175}{1,75 }= 0.1\)
Ta có \(pH = 2,9\) vậy \([H^+]=10^{(-2,9)} = C\)
Vậy \(\alpha =\frac{ 10^{(-2,9)} }{0,1}= 0,0126 = 1,26\%\)

Sau bài học cần nắm:

• Nhận biết được một chất cụ thể là axit , bazơ, hiđroxit lưỡng tính theo định nghĩa.
• Viết được phương trình điện li của các axit, bazơ, hiđroxit lưỡng tính, muối cụ thể.
• Tính nồng độ mol trong dung dịch chất điện li mạnh.

Bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 11 Bài 2 có phương pháp và lời giải chi tiết giúp các em luyện tập và hiểu bài.

• Câu 1:

  Nhóm các ion nào dưới đây có thể tồn tại đồng thời trong cùng một dung dịch

  • A. Cu²⁺, Cl^-, Na⁺, OH^-, NO₃^-
  • B. Na⁺, Ca²⁺, NO₃^-, Fe³⁺, Cl^-
  • C. Fe²⁺, K⁺, NO₃^-, OH^-, NH₄⁺.
  • D. NH₄⁺, CO₃^2-, HCO₃^-, OH^-, Al³⁺

• Câu 2:

  Theo thuyết  A-re-ni-ut  axit  là chất 

  • A. khi tan trong nước phân li ra ion OH^-  
  • B. khi tan trong nước  chỉ  phân li ra ion H⁺
  • C. khi tan trong nước phân li ra ion H⁺     
  • D. khi tan trong nước chỉ phân li ra ion OH^-

• Câu 3:

  Chất nào sau đây không có tính lưỡng tính ?

  • A. Zn(OH)₂
  • B. Pb(OH)₂.
  • C. Al(OH)₃.
  • D. Cu(OH)₂

• Câu 4:

  Nhận định nào sau đây về muối axit là đúng nhất:

  • A. Muối có khả năng phản ứng với bazơ.
  • B. Muối vẫn còn hiđro trong phân tử.
  • C. Muối tạo bởi axit yếu và bazơ mạnh.
  • D. Muối vẫn còn hiđro có thể phân li ra cation H⁺

• Câu 5:

  Vì sao dd của các dd axit, bazơ, muối dẫn được điện ?

  • A. Do axit, bazơ, muối có khả năng phân li ra ion trong dd.
  • B. Do các ion hợp phần có khả năng dẫn điện.
  • C. Do có sự di chuyển của electron tạo thành dòng electron.
  • D. Do phân tử của chúng dẫn được điện.

• Câu 6:

  Dung dịch X có chứa: a mol Na⁺, b mol Al³⁺, c mol Cl^- và d mol SO₄^2-. Biểu thức nào sau đây đúng?

  • A. a + b = c + d.
  • B. a + 3b = c + 2d.
  • C. a + 3b = -(c + 2d).
  • D. a + 3b + c + 2d = 0.

• Câu 7:

  Dung dịch A chứa 0,23 gam ion Na⁺; 0,12 gam ion Mg²⁺; 0,355 gam  ion Cl^- và m gam ion SO₄^2–. Số gam muối khan sẽ thu được khi cô cạn dung dịch A là:

  • A. 1,185 gam. 
  • B. 1,19 gam.
  • C. 1,2 gam.
  • D. 1,158 gam.

Câu 2- Câu 5: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online 

Các em có thể hệ thống lại nội dung bài học thông qua phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 11 Bài 2.

Bài tập 2.6 trang 4 SBT Hóa học 11

Bài tập 2.7 trang 5 SBT Hóa học 11

Bài tập 1 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 2 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 3 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 4 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 5 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 6 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 7 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 8 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 9 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Bài tập 10 trang 16 SGK Hóa học 11 nâng cao

Trong quá trình học tập nếu có bất kì thắc mắc gì, các em hãy để lại lời nhắn ở mục Hỏi đáp để cùng cộng đồng Hóa Chúng tôi thảo luận và trả lời nhé.