Bài 18: Công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế trong các thế kỉ X-XV

a. Bối cảnh lịch sử thế kỷ X - XV

• Thế kỷ X - XV là thời kỳ của triều đại Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê sơ.
• Đây là giai đoạn đầu của thế kỷ phong kiến độc lập, đồng thời cũng là thời kỳ đất nước thống nhất.
• Bối cảnh này rất thuận lợi tạo điều kiện để phát triển kinh tế.

b. Diện tích đất ngày càng mở rộng nhờ

• Nhân dân tích cực khai hoang vùng châu thổ sông lớn và ven biển.
• Các vua Trần khuyến khích các vương hầu quý tộc khai hoang lập điền trang.
• Vua Lê cấp ruộng đất cho quý tộc, quan lại đặt phép quân điền.
• Thủy lợi được nhà nước quan tâm mở mang.
• Nhà Lý đã cho xây đắp những con đê đầu tiên.
• 1248 Nhà Trần cho đắp đê quai vạc dọc các sông lớn từ đầu nguồn đến cửa biển. Đặt cơ quan: Hà đê sứ trông nom đê điều:
  • Các nhà nước Lý - Trần - Lê đều quan tâm bảo vệ sức kéo, phát triển của giống cây nông nghiệp.
  • Nhà nước cùng nhân dân góp sức phát triển nông nghiệp.
  • Chính sách của nhà nước đã thúc đẩy nông nghiệp phát triển , đời sống nhân dân ấm no hạnh phúc, trật tự xã hội ổn định, độc lập được củng cố.

a. Thủ công nghiệp trong nhân dân

• Các nghề thủ công cổ truyền như: Đúc đồng, rèn sắt, làm gốm, dệt ngày càng phát triển chất lượng sản phẩm ngày càng được nâng cao.
• Các ngành nghề thủ công ra đời như Thổ Hà, Bát Tràng.
  • Do truyền thống nghề nghiệp vốn có, trong bối cảnh đất nước có điều kiện phát triển mạnh.
  • Do nhu cầu xây dựng cung điện, đền chùa nên nghề sản xuất gạch, chạm khắc đá đều phát triển.

b. Thủ công nghiệp nhà nước

• Nhà nước được thành lập các quan xưởng (Cục bách tác) Tập trung thợ giỏi trong nước sản xuất: tiền, vũ khí, áo mũ cho vua quan, thuyền chiến.
• Sản xuất được một số sản phẩm kỹ thuật cao như: Đại bác, thuyền chiến có lầu.

 → Nhận xét: Các ngành nghề thủ công phong phú. Bên cạnh các nghề thủ công cổ truyền đã phát triển những nghề mới yêu cầu kỹ thuật cao: dúc súng, đóng thuyền.

→ Mục đích: phục vụ nhu cầu trong nước là chính.Chất lượng sản phẩm tốt.

a. Nội thương

• Các chợ làng, chợ huyện, chợ chùa mọc lên ở khắp nơi, là nơi nhân dân trao đổi sản phẩm nông nghiệp và thủ công nghiệp.
• Kinh đô Thăng Long trở thành đô thị lớn (36 phố phường) ,trung tâm buôn bán và làm nghề thủ công.

b. Ngoại thương

• Thời Lý - Trần ngoại thương khá phát triển, nhà nước cho xây dựng nhiều bến cảng để buôn bán với nước ngoài.
• Vùng biên giới Việt Trung cũng hình thành các đặc điểm buôn bán.
• Thời Lê: Ngoại thương bị thu hẹp.

c. Nguyên nhân sự phát triển

• Nông nghiệp thủ công phát triển thúc đẩy thương nghiệp phát triển.
• Do thống nhất tiền tệ, đo lường.
• Thương nghiệp mở rộng song chủ yếu phát triển nội thương, còn ngoại thương mới chỉ buôn bán với các nước Trung Quốc và các nước Đông Nam Á.

• Sự phát triển kinh tế trong hoàn cảnh chế độ phong kiến thúc đẩy sự phân hóa xã hội:
  • Ruộng đất ngày càng tập trung vào tay địa chủ, quý tộc, quan lại.
  • Giai cấp thống trị ngày càng ăn chơi, xa xỉ không còn chăm lo đến sản xuất và đời sống nhân dân.
  • Thiên tai, mất mùa đói kém làm đời sống nhân dân cực khổ.
  • Dẫn đến những cuộc khởi nghĩa nông dân bùng nổ: Từ 1344 đến cuối thế kỷ XIV nhiều cuộc khởi nghĩa nổ ra làm chính quyền nhà Trần rơi vào khủng hoảng.

Sau khi học xong bài này các em cần nắm được nội dung sau:

• Biết được trải qua 5 thế kỷ độc lập, mặc dù đôi lúc còn cáo nhiều biến động, khó khăn nhưng nhân dân ta vẫn xây dựng cho mình nền kinh tế đa dạng và hoàn thiện.
• Hiểu được nền kinh tế Việt Nam thời phong kiến chủ yếu là nông nghiệp, tuy có nhiều mâu thuẫn trong vấn đề ruộng đất nhưng những yếu tố cần thiết đề phát triển nông nghiệp vẫn được phát triển như: Thủy lợi, mở rộng ruộng đất, tăng các loại cây trồng phục vụ đời sống ngày càng nâng cao.
• Trình bày được thủ công nghiệp ngày càng phát triển, đa dạng, phong phú, chất lượng được nâng cao không chỉ phục vụ trong nước mà còn góp phần trao đổi với bên ngoài. Thương nghiệp phát triển.
• Hiểu được trong hoàn cảnh của chế độ phong kiến, ruông đất ngày càng tập trung vào tay giai cấp địa chủ.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế trong các thế kỉ X-XV cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Ý nào không phản ánh đúng điều kiện để nền kinh tế nước ta phát triển vượt bậc trong các thế kỉ X – XV?

  • A. Đất nước độc lập, thống nhất
  • B. Lãnh thổ trải rộng tè Bắc vào Nam
  • C. Nhà nước quan tâm, chăm lo phát triển sản xuất
  • D. Nhân dân cả nước phấn khởi, ra sức khai phá mở rộng ruộng đồng, phát triển sản xuất

• Câu 2:

  Việc đắp đê từ đầu nguồn đến cửa biển dọc các con sông lớn (đê quai vạc) được thực hiện bắt đầu từ triều đại nào?

  • A. Nhà Lý
  • B. Nhà Trần
  • C. Nhà Tiền Lê
  • D. Nhà Lê Sơ

• Câu 3:

   “Hà đê sứ”là chức quan của nhà Trần đặt ra để

  • A. Quan sát nhân dân đắp đê
  • B. Trông coi việc sửa chữa, đắp đê
  • C. Hằng năm báo cáo tình hình lũ lụt, thiên tai cho nhà vua biết
  • D. Mở kho phát lương thực cho nhân dân khi gặp lũ lụt, thiên tai

• Câu 4:

  “Phép quân điền”– chính sách phân chia ruộng đất công ở các làng xã được thực hiện dưới triều đại nào?

  • A. Nhà Trần
  • B. Nhà Lý
  • C. Nhà Lê Sơ
  • D. Nhà Tiền Sơ

• Câu 5:

  Biểu hiện phát triển vượt bậc của thủ công nghiệp nước ta trong các thế kỉ X – XV là

  • A. Sự ra đời của đô thị Thăng Long
  • B. Hệ thống chợ làng phát triển
  • C. Sự phong phú của các mặt hàng mỹ nghệ
  • D. Sự hình thành các làng nghề thủ công truyền thống

Câu 6 - Câu 18: Xem thêm phần trắc nghiệm để làm thử Online

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế trong các thế kỉ X-XV để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Bài tập 2 trang 95 SGK Lịch sử 10

Bài tập 3 trang 95 SGK Lịch sử 10

Bài tập Thảo luận 1 trang 92 SGK Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập Thảo luận 2 trang 92 SGK Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập Thảo luận 1 trang 93 SGK Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập Thảo luận 2 trang 93 SGK Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập Thảo luận trang 94 SGK Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập 1 trang 84 SBT Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập 2 trang 87 SBT Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập 3 trang 87 SBT Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập 4 trang 88 SBT Lịch sử 10 Bài 18

Bài tập 5 trang 88 SBT Lịch sử 10 Bài 18

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử Chúng tôi sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!