Thiên nhiên trong Truyện Kiều cũng là một nhân vật

1. Sơ đồ tóm tắt gợi ý

2. Dàn bài chi tiết

a. Mở bài

• Giới thiệu và nêu vấn đề cần nghị luận
• Tham khảo:  Đến với “Truyện Kiều”, đến với kiệt tác của thiên tài Nguyễn Du ấy, chúng ta không chỉ cảm nhận những vẻ đẹp tuyệt vời của con người ngoi lên từ trong cuộc sống tối tăm đau khổ, từ những bi kịch oan trái của cuộc đời và những ước mơ, những khát vọng, những tình cảm đăm thắm thiết tha đầy ân tình của họ mà còn được chiêm ngưỡng những bức tranh tươi đẹp sống động của thiên nhiên, của tạo vật và “có thể nói thiên nhiên trong Truyện Kiều cũng là một nhân vật, một nhân vật thường vẫn kín đáo, lặng lẽ nhưng không mấy khi không có mặt và luôn luôn thấm được tình người.”

b. Thân bài

• Giải thích ý nghĩa câu nói của Hoài Thanh
  • Ý kiến của Hoài Thanh nhằm đánh giá nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Du: dùng thiên nhiên như một nhân vật vô hình luôn có mặt để góp phần bộc lộ tâm trạng nhân vật, số phận con người.
  • Thiên nhiên trong “Truyện Kiều” như một hoá thân, xuất phát từ chủ ý nghệ thuật của Nguyễn Du là tả cảnh ngụ tình. Cùng với ngôn ngữ tự sự của tác giả, ngôn ngữ nhân vật, bút pháp tả cảnh ngụ tình đã góp phần miêu tả, khai thác nội tâm nhân vật thành công.
• Chứng minh câu nói của Hoài Thanh (chọn một số dẫn chứng tiêu biểu)
  • Khi Kim - Kiều gặp gỡ
    • Thiên nhiên đẹp, nhưng đượm nét buồn, phần nào chứa chất cả những dự cảm bất an về duyên tình Kim - Kiều: “Cỏ non xanh rợn chân trời”. “Rợn” gợi cảm giác về một màu xanh kì lạ, không phải là xanh thẳm, xanh biếc hay xanh ngắt.
    • Cảnh nơi mộ Đạm Tiên khơi dậy nỗi buồn trong lòng chị em Thúy Kiều, nhất là Kiều: “Nao nao dòng nước uốn quanh,/Dầu dầu ngọn cỏ nửa vàng nửa xanh”.
    • Tâm trạng quyến luyến, bịn rịn của Kim - Kiều phút giây gặp gỡ ban đầu: “Dưới cầu nước chảy trong veo”
    • Ánh trăng, vầng trăng hữu tình sau khi Kiều gặp Kim Trọng trở về: “Gương nga chênh chếch dòm song, / Vàng gieo ngấn nước, cày lồng bóng sân / Hải dường là ngọn đông lân ,/ Giọt sương gieo nặng, cành xuân la đà.”
  • Khi Kiều sa vào thanh lâu
    • Trước lầu Ngưng Bích, Kiều biểu lộ nỗi nhớ nhà, nhớ người yêu, thương mình, xót phận. Đó là nỗi đau cho tấm thân đầy tủi nhục, là nỗi lo sợ vó một số phận bất định trước tương lai mờ mịt đang vây bủa quanh Kiều: “Buồn trông ngọn nước mới sa,……………………………………………Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”.
    • Cánh chim hôm thoi thót về rừng... như gợi được nỗi lo sự của Kiều, khi gặp tên Sở Khanh, chuẩn bị trốn theo hắn cũng là vô tình rơi vào bẫy rập.
  • Cảnh từ biệt Thúc Sinh, khi Thúc Sinh lên đường về gặp Hoạn Thư: “Vầng trăng ai xẻ làm đôi,/Nửa in gối chiếc, nửa soi dặm trường”. Hình ảnh “vầng trăng” gợi linh cảm về một sự chia cắt, không phai là tạm mà là mãi mãi bởi sau đó cuộc đời Thúy Kiều lại rơi vào một bi kịch khác do Hoạn Thư gây ra.
  • Thiên nhiên trong cái nhìn của Kim Trọng khi trở về vườn Thúy: “Đầy vườn cỏ mọc, lau thưa / Song trăng quạnh quẽ, vách mưa rã rơi” hay: “Có lan mặt đất, rêu phong dấu giày”. Cảnh vật dù có đổi thay nhưng tình cảm của Kim Trọng dành cho Thúy Kiểu vẫn nồng nàn say đắm như thuở nào: “Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”.

c. Kết bài

• Khẳng định lại vấn đề cần chứng minh: “Thiên nhiên trong “Truyện Kiều” cũng là một nhân vật, một nhân vật thường vẫn kín đáo, lặng lẽ nhưng không mấy khi không có mặt và luôn luôn thấm đượm tình người”.
• Tham khảo: Với ngòi bút tài tình và tâm hồn nghệ sĩ giàu sức rung động trước tạo vật, Nguyễn Du đã để lại cho đời sau những bức tranh tuyệt diệu của thiên nhiên và mãi mãi cho đến muôn đời thiên nhiên trong truyện sẽ sống mãi trong tiềm thức của mỗi chúng ta, mang cái hồn của tâm trạng, của lòng người và phải có một tình yêu thiên nhiên đến tha thiết đắm say thì thi sĩ Nguyễn Du mới đạt được những thành công như vậy. Thiên nhiên như ẩn chứa cả tâm hồn tư tưởng cả sức sống diệu kỳ của thi sĩ Nguyễn Du.

Bài văn mẫu

Đề bài: Nhà phê bình văn học Hoài Thanh có nhận xét về “Truyện Kiều”: “Có thể nói thiên nhiên trong Truyện Kiều cũng là một nhân vật, một nhân vật thường vẫn kín đáo, lặng lẽ nhưng không mấy khi không có một là luôn luôn thấm đượm tình người.” Hãy chọn một số câu thơ tả cảnh trong “Truyện Kiều” để minh họa ý trên.

Gợi ý làm bài

         Đến với “Truyện Kiều”, đến với kiệt tác của thiên tài Nguyễn Du ấy, chúng ta không chỉ cảm nhận những vẻ đẹp tuyệt vời của con người ngoi lên từ trong cuộc sống tối tăm đau khổ, từ những bi kịch oan trái của cuộc đời và những ước mơ, những khát vọng, những tình cảm đăm thắm thiết tha đầy ân tình của họ mà còn được chiêm ngưỡng những bức tranh tươi đẹp sống động của thiên nhiên, của tạo vật và “có thể nói thiên nhiên trong Truyện Kiều cũng là một nhân vật, một nhân vật thường vẫn kín đáo, lặng lẽ nhưng không mấy khi không có mặt và luôn luôn thấm được tình người.”

        Thiên nhiên, đó là một thế giới tuyệt đẹp - một thế giới sinh động với đủ màu sắc, đường nét và những âm thanh. Và cái đẹp của thiên nhiên là cái đẹp được tạo hoá ban phát, dinh dưỡng trong nguồn sữa ngọt ngào của trời đất. Thiên nhiên mở ra trước mắt ta một thế giới vô cùng phong phú và thi vị, gợi lên trong tâm hồn mỗi con người những tình cảm đắm say và tha thiết. Và với một tâm hồn nghệ sĩ giàu sức rung động trước tạo vật quyện hoà dưới ngòi bút trữ tình đằm thắm thiên tài Nguyễn Du đã để lại cho muôn đời những bóng dáng nên thơ của thiên nhiên trên những trang Kiều. Thi sĩ đã cảm nhận một cách sâu sắc và tinh thế những nét đẹp riêng biệt của từng cảnh vật, từng cảnh hoa, từng đám cỏ, từng tiếng chim hay một dòng sông nhỏ êm đềm. Mỗi chúng ta đều tìm thấy ở Truyện Kiều những nét đặc sắc mang cái “thần” của thiên nhiên. Đọc Truyện Kiều ta như được thả mình vào một thế giới tuyệt diệu, thưởng ngoạn và chiêm ngưỡng tất cả những vẻ đẹp tinh tuý của tạo vật. Nhưng thiên nhiên trong Truyện Kiều của Nguyễn Du không chỉ dừng lại ở vẻ đẹp tuyệt vời đó mà nó còn hàm ẩn một tầng ý nghĩa sâu sắc. Thiên nhiên trong “Truyện Kiều” trở thành một nhân vật bên cạnh con người và hài hoà với nội tâm con người. Những lúc buồn, hay những khi vui, những nhớ thương hay những khi sầu muộn, bóng hình của thiên nhiên xuất hiện giao hoà với tâm trạng của con người và thiên nhiên trở thành những bức tâm cảnh chan chứa tình cảm, trở thành những người bạn “lặng lẽ” và “kín đáo” sẻ chia những nỗi niềm, những suy tư trăn trở của mỗi con người. Bằng ngòi bút đầy tài hoa của mình, bằng sự tiếp thu một cách sáng tạo bút pháp tả cảnh ngụ tình của người xưa, Nguyễn Du đã để lại tên những trang Kiều những bức tranh sống động chan chứa tình người.

-- Để xem được đầy đủ tài liệu, mời quý thầy cô và các em vui lòng đăng nhập vào Chúng tôi để dowload tài liệu về máy --

Tất cả những vẻ đẹp ngày xưa giờ đây bỗng trở nên hoang tàn xơ xác và còn đâu vườn Thuý đẹp đẽ của thuở ấy, còn đâu? Tất cả giờ đây bỗng thành “rêu phong dấu giày” nhưng chàng còn tìm thấy trong sự tan hoang đó một niềm hy vọng.

“Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông”...

Bông hoa đào năm xưa vẫn còn đó như mối tình của Kim Trọng mãi mãi dành cho Kiều vẫn tha thiết đắm say như ngày nào.

Và cứ thế, thiên nhiên cứ xuất hiện trong Truyện Kiều như một nhân vật lặng lẽ kín đáo, và “luôn luôn thấm đượm tình người”. Thiên nhiên trở thành một nhân vật văn học vô cùng phong phú và sinh động mà ở đó mỗi tâm hồn của con người sẽ tìm thấy những niềm rung cảm sâu sắc.

        Với ngòi bút tài tình và tâm hồn nghệ sĩ giàu sức rung động trước tạo vật, Nguyễn Du đã để lại cho đời sau những bức tranh tuyệt diệu của thiên nhiên và mãi mãi cho đến muôn đời thiên nhiên trong truyện sẽ sống mãi trong tiềm thức của mỗi chúng ta, mang cái hồn của tâm trạng, của lòng người và phải có một tình yêu thiên nhiên đến tha thiết đắm say thì thi sĩ Nguyễn Du mới đạt được những thành công như vậy. Thiên nhiên như ẩn chứa cả tâm hồn tư tưởng cả sức sống diệu kỳ của thi sĩ Nguyễn Du.

Trên đây chỉ trích dẫn một phần sơ đồ tóm tắt gợi ý được trình bày dưới dạng sơ đồ tư duy, giúp các em dễ dàng trong việc ghi nhớ kiến thức; kết hợp với dàn bài chi tiết và bài văn mẫu. Hi vọng, bài văn mẫu: Nhà phê bình văn học Hoài Thanh có nhận xét về “Truyện Kiều”: “Có thể nói thiên nhiên trong Truyện Kiều cũng là một nhân vật, một nhân vật thường vẫn kín đáo, lặng lẽ nhưng không mấy khi không có một là luôn luôn thấm đượm tình người.” Hãy chọn một số câu thơ tả cảnh trong “Truyện Kiều” để minh họa ý trên sẽ giúp ích cho quá trình dạy và học của quý thầy cô giáo và các em học sinh, giúp những tiết học Văn sinh động và hiệu quả hơn. Mời thầy cô và các em cùng tham khảo.

--- MOD Ngữ văn Chúng tôi (Tổng hợp và biên soạn)