Soạn bài Vịnh khoa thi Hương - Trần Tế Xương

• Thể hiện một phần hiện trạng mất nước và nỗi nhục mất nước đồng thời cho ta thấy được tấm lòng yêu nước của tác giả, căm ghét bọn thực dân xâm lược, đau xót trước cảnh tình đất nước, muốn thức tỉnh lương tri và tinh thần dân tộc

• Các thủ pháp nghệ thuật như: Đỏa ngữ, phép đối...
• Lựa chọn các hình ảnh đặc sắc có giá trị tố cáo hiện thực cao
• Bút pháp trào phúng xen trữ tình

Câu 1: Hai câu đầu cho thấy kì thi có gì khác thường? (chú ý phân tích kĩ từ "lẫn")

• Hai câu thơ mở đầu có tính tự sự, nhằm kể lại kì thi: cứ ba năm lại mở một kì thi để chọn nhân tài giúp ích cho đất nước. Nhưng đến câu thơ thứ 2 " trường Nam thi lẫn với trường Hà" thi ta thấy có sự khác thường ở chỗ cách thức tổ chức kì thức: trường Nam thi lẫn với trường Hà. Như vậy có một sự khác biệt, dường như câu thơ không phải diễn tả sự thống nhất mà diễn tả sự ngược ngạo, kì lạ, có vẻ như chưa từng có.
• Từ lẫn trong câu thơ, phần nào đã diễn tả sự ô hợp, nhố nhăng, nhốn nháo, xuống cấp của chế độ thi cử hiện tại bấy giờ

Câu 2: Anh (chị) có nhận xét gì về hình ảnh sĩ tử và quan trường? (chú ý các từ "lôi thôi", "ậm ọe", với biện pháp nghệ thuật đảo ngữ; các hình ảnh vai đeo lọ của sĩ tử, miệng thét loa của quan trường). Từ hai câu thơ 3 và 4 , anh (chị) có cảm nhận như thế nào về cảnh thi cử lúc bấy giờ?

• Hai câu thực đã thể hiện rõ sự ô hợp của kì thi. Tác giả chú ý miêu tả hai đối tượng chủ yếu nhất trong các kì thi: sĩ tử (người đi thi) và quan trường (người coi thi).
• Biện pháp đạo ngữ: lôi thôi sĩ tử cho thấy sự luộm thuộm, không gọn gàng của các sĩ tử trong kì thi. Đó là hình ảnh khái quát sự sa sút về nho phong sĩ khí do sự ô hợp, nhốn nháo của xã hội đưa lại.
• Hình ảnh quan trường ậm ọe miệng thét loa gợi lên cái oan nhưng là cái oai cố tạo ra. Từ "ậm ọe" biểu đạt âm thanh của tiếng nói nhưng bị cản lại trong cổ họng đã khẳng định cái oai hờ của quan trường. Biện pháp đảo ngữ đã giúp người đọc hình dung được tính chất lộn xộn của trường thi.

Câu 3: Phân tích hình ảnh quan sứ, bà đầm và sức mạnh châm biếm, đả kích của biện pháp nghệ thuật đối ở 2 câu thơ 5, 6.

• Hình ảnh quan sứ, mụ đầm cho thấy sự mục nát của triều đình phong kiến. Một cuộc thi lựa chọn nhân tài cho đất nước mà lại để cho bọn ngoại bang đến dự như đi xem hát với váy lê quét đất,....
• Nghệ thuật đối tạo nên sự trào phúng chua xót : " lọng cắm rợp trời" - " váy lê quét đất".
• Lọng là vật che đầu cho vua đối váy lê quét đất của mụ đầm → Đó là sự nhục nhã, sự xót xa mà nhà thơ diễn tả sau nụ cười trào phúng, mỉa mai châm biếm.

Câu 4: Phân tích tâm trạng, thái độ của tác giả trước cảnh tượng trường thi. Lời nhắn gọi của Tú Xương ở hai câu thơ cuối có ý nghĩa tư tưởng gì?

• Câu kết là tâm sự đau xót, chua chát của nhà thơ trước hiện thực đất nước. Câu thơ vừa là lời tự vấn mình, vừa hướng đến những người đồng môn.
• Những câu thơ ấy đã thể hiện nỗi đau đớn xót xa của nhà thơ trước vận mệnh dân tộc. Nỗi đau đớn xót xa ấy thể hiện tác giả là người trọng danh dự, danh dự của các trí thức nho học và là người có tấm lòng với dân với nước.
• Tác giả muốn đánh thức ý thức dân tộc trong con người Việt nam, nhất là những người tài, những người có trách nhiệm và có khả năng cứu nước, cứu đời. Giọng điệu chính của bài thơ là giọng điệu trào phúng, nhưng ở hai câu kết, tác giả đã dùng giọng điệu trữ tình để thể hiện sâu sắc cảm xúc, tâm trạng và cũng là để nhắc nhở chính bản thân.

Ngoài ra các em có thể tham khảo thêm bài giảng Vịnh khoa thi hương để nắm chắc hơn nội dung bài học.

• Hướng dẫn soạn Vịnh khoa thi Hương

  Hướng dẫn soạn bài " Vịnh khoa thi Hương"   - Trần Tế Xương