Soạn bài Tìm hiểu chung về văn tự sự

• Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày các chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc. Thể hiện một ý nghĩa.

• Có cốt truyện
• Bao gồm chuỗi sự việc, sự kiện, những diễn biến, tình tiết câu chuyện được liên kết với nhau một cách hợp lý.
  • Nhân vật: Có  khi là người, loài vật, sự vật…tuỳ theo phương thức sáng tác khác nhau và mục đích giao tiếp khác nhau.

• Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen chê.

Câu 1. Truyện Thánh Gióng là một văn bản tự sự và văn bản này muốn cho ta biết điều gì? Vì sao nói truyện Thánh Gióng  là truyện ngợi ca công đức của vị anh hùng làng Gióng? Hãy liệt kê các sự việc theo thứ tự trước sau của truyện? Truyện bắt đầu từ đâu, diễn biến như thế nào và kêt thúc ra sao? Từ thứ tự của các sự việc đó em hãy nêu ra  đặc điểm của phương thức tự sự?

a. Chuyện Thánh Gióng kể về

• Cậu bé làng Gióng.
• Thời Hùng Vương thứ sáu.
• Thánh Gióng đã đánh giặc Ân cứu nước

→ Tinh thần yêu nước, ý chí anh hùng bảo vệ non sông của nhân dân ta.

b. Diễn biến của sự việc

• Ra đời kì lạ.
• Lớn bổng phi thường.
• Đánh giặc.
• Về trời.

c. Kết quả 

• Gióng tiêu diệt giặc
• Bay về trời

d. Ý nghĩa

• Gióng tiêu biểu cho người anh hùng đánh giặc cứu nước.
• Là biểu tượng lòng yêu nước cho ý thức và hành động quật khởi chống ngoại xâm.
• Gióng mang trong mình nhiều nguồn sức mạnh.
• Truyện Thánh Gióng ca ngợi công đức của vị anh hùng làng Gióng

e. Đặc điểm của phương thức tự sự 

• Trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc khác rồi kết thúc.
• Nó thể hiện một hay nhiều ý nghĩa.
• Mục đích giao tiếp của tự sự là
  • Giải thích sự việc
  • Tìm hiểu về con người
  • Bày tỏ thái độ khen che.

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng Tìm hiểu chung về văn tự sự để củng cố hơn nội dung bài học. 

Câu 1. Đọc mẫu chuyện “Ông già và thần chết” trả lời câu hỏi

• Trong truyện này phương thức tự sự được thể hiện bằng một số các sự việc chính - cũng là diễn biến trong suy nghĩ của ông già, ta có thế sắp xếp như sau:
  • Ông già mang củi về nhưng kiệt sức;
  • Than thở, muốn chết để đỡ vất vả
  • Thần Chết xuất hiện;
  • Ông già sợ hãi, lái chuyện để không phải chết.
• Ý nghĩa
  • Câu chuyện này thể hiện lòng ham sống của con người khi vất vả mệt nhọc người ta muốn chết, nhưng khi đối diện với nó người ta cảm thấy sợ hãi, rất coi trọng sự sống của mình.

Câu 2. Bài thơ sau đây có phải là văn bản tự sự không, vì sao? Hãy kể lại câu chuyện bằng miệng.

SA BẪY

Bé Mây rủ mèo con

Đánh bẫy bầy chuột nhắt

Mồi thơm: Cá nướng ngon

Lửng lơ trong cạm sắt.

Lũ chuột tham hoá ngốc

Chẳng nhịn thêm được đâu!

Bé Mây cười tít mắt

 

Mèo gật gù, rung râu.

Đêm ấy Mây nằm ngủ

Mơ đầy lồng chuột sa

Cùng mèo con đem xử

Chúng khóc ròng xin tha!

Sáng mai vùng xuống bếp

Bẫy sập từ bao giờ

Chuột không cá cũng hết

Giữa lồng mèo nằm... mơ

 

(Nguyễn Hoàng Sơn, Dắt mùa thu vào phố)

• Bài thơ trên là một văn bản tự sự vì nó bao gồm một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng là sự kết thúc đầy ý nghĩa.
• Kể lại chuyện bằng văn xuôi
  • Trước hết cần nắm tình tự diễn biến các sự việc chính
    • Bé Mây cùng mèo con nướng cá bẫy chuột nhắt;
    • Cả hai đều đoán chắc chuột sẽ vì mồi ngon mà sa bẫy;
    • Bé Mây mơ ngủ thấy cảnh chuột sa bẫy và cùng mèo con xử tội lũ chuột;
    • Sáng ra thấy mèo con sập bẫy.

Truyện: SA BẪY

Bé Mây rủ mèo con đánh bẫy chuột nhắt bằng cá nướng để trong cạm sắt. Vì bé nghĩ lũ chuột tham lam sẽ không nhịn được thèm mà chui vào ăn. Bé cười vui vẻ còn chú mèo gật gù rung râu trước sáng kiến tuyệt vời.

Đêm ấy bé Mây nằm ngủ mơ thấy cảnh chuột nhắt chui đầy vào lồng bị sập bẫy, bé cùng mèo đen ra xử, lũ chuột nhắt khóc lóc van xin.

Sáng mai lúc tỉnh dậy bé Mây chạy xuống bếp thấy bẫy sập từ lúc nào, hỡi ơi chẳng thấy con chuột nào cả, chỉ thấy chú mèo đang nằm ở trong lồng sắt.

Câu 3. Hai văn bản sau đây có nội dung tự sự không? Vì sao? Tự sự ở đây có vai trò gì?

• Hai văn bản
  • Văn bản thứ nhất . Huế: Khai mạc trại điêu khắc quốc tế lần thứ ba
  • Văn bản thứ hai: Người Âu Lạc đánh tan quân Tần xâm lược.
• Cả hai văn bản đều là văn bản tự sự nhưng có sự khác nhau về tính chất.
  • Văn bản thứ nhất là một bản tin
  • Văn bản thứ hai là một bài lịch sử.
• Các sự kiện chính trong hai văn bản:
  • Huế: Khai mạc trại điêu khắc quốc tế lần thứ ba.
    • Thời gian khai mạc - địa điểm
    • Thành phần tham gia triển lãm
    • Diễn biến và kết thúc triển lãm.
  • Người Âu Lạc đánh tan quân Tần xâm lược.
    • Nhà Tần thành lập năm 221 TCN
    • Năm 218 Tần Thuỷ Hoàng sai tướng Đô Thư đem 50 vạn quân xâm lược Bách Việt
    • Người Âu Lạc tập hợp nhau để tự vệ, kháng cự lâu dài

→ Bỏ tất cả kéo nhau lên rừng sâu chỉ mang theo lương thực, vũ khí, gia súc Thục Phán một thủ lĩnh của Âu Lạc được cử ra chỉ huy chiến đấu cuộc chống Tần diễn ra nhiều ngày tướng Đồ Thư bỏ mạng

→  Khi Tần Thuỷ Hoàng chết, khởi nghĩa nổ ra khắp nơi

⇒ Nhà Tần rút quân (208 TCN).

=> Phương thức tự sự giúp người đọc nắm được thông tin trong diễn biến của nó.

Câu 4. Kể lại câu chuyện để giải thích vì sao người Việt Nam tự xưng là con Rồng cháu Tiên.

• Kể lại câu chuyện
  • ​Truyền thuyết kể lại rằng tổ tiên người Việt xưa là Hùng Vương, lập nên nước Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu. Hùng Vương là con trai của Long Quân và Âu Cơ. Long Quân ở Lạc Việt (là Bắc Bộ Việt Nam bây giờ), thuộc nòi Rồng thường ở dưới nước. Âu Cơ là tiên, ở vùng núi cao phương Bắc, thuộc dòng Thần Nông. Long Quân gặp Âu Cơ, lấy nhau, sinh ra một bọc trăm trứng, nở ra trăm người con. Người con trưởng được tôn lên làm vua, lấy hiệu là Hùng Vương truyền lại nhiều đời. Vì thế, người Việt Nam vẫn tự xưng là con Rồng cháu Tiên để tưởng nhớ tổ tiên của mình.

Câu 5. Trong cuộc họp lớp đầu năm, Giang đề nghị bầu Minh làm lớp trưởng, Giang có nên kể vắn tắt thành tích học tập của Minh không?

• Tất nhiên là Giang rất nên kể vắn tắt thành tích học tập của bạn Minh rồi, có như vậy mới thuyết phục được các bạn vì sao Giang lại bầu Minh làm lớp trưởng.
• Giang nên kể vắn tắt một vài thành tích thông qua những câu chuyện cụ thể để thấy Minh
  • Chăm học.
  • Học giỏi
  • Thường xuyên giúp đỡ bạn bè.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.