Soạn bài Ôn tập và kiểm tra phần tiếng Việt

a) Dựa vào kiến thức về văn học dân gian và về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ, hãy điền từ ngữ thích hợp vào những ô trống theo sơ đồ.

Giải thích những từ ngữ có nghĩa hẹp trong sơ đồ trên. Cho biết trong những câu giải thích ấy có từ ngữ nào chung.

b) Tìm trong ca dao Việt Nam hai ví dụ về biện pháp tu từ nói quá hoặc nói giảm nói tránh.

c) Viết hai câu, trong đó một câu có dùng từ tượng hình, một câu có dùng từ tượng thanh.

Gợi ý:

a)

• Truyền thuyết: truyện dân gian có cốt lõi lịch sử về các nhân vật và sự kiện xa xưa, có nhiều yếu tố thần kì.
• Truyện cổ tích: truyện dân gian kể về cuộc đời, số phận một số kiểu nhân vật quen thuộc, có nhiều chi tiết tưởng tượng hoang đường kì ảo.
• Truyện ngụ ngôn: truyện dân gian mượn chuyện về loài vật, đồ vật hoặc về chính con người để nói bóng gió chuyện con người trong xã hội.
• Truyện cười: truyện dân gian dùng hình thức gây cười để mua vui, phê phán, đả kích thói hư tật xấu.

→ Trong những câu giải thích có từ chung là “truyện dân gian”.

b) Hai ví dụ về biện pháp tu từ nói quá trong ca dao:

- "Lỗ mũi mười tám gánh lông

Chồng yêu chồng bảo tơ hồng trời cho".

- "Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày".

c) Viết câu:

• Sử dụng từ tượng hình: Các bác nông dân đang lom khom gặt từng thửa lúa.
• Sử dụng từ tượng thanh: Cảnh lao xao của bầy ve đã gọi mù hè về.

a) Viết hai câu, trong đó một câu có dùng trợ từ và tình thái từ, một câu có dùng trợ từ và thán từ.

b) Đọc đoạn trích sau:

Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa.

(Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn Độc lập)

Hãy xác định câu ghép trong đoạn trích trên. Nếu tách câu ghép đã xác định thành các câu đơn thì có được không? Nếu được thì tách đó có làm thay đổi ý cần diễn đạt hay không?

c) Xác định câu ghép và cách nối các vế câu trong đoạn trích sau:

Chúng ta không thể nói tiếng ta đẹp như thế nào cũng như ta không thể nào phân tích cái đẹp của ánh sáng, của thiên nhiên. Nhưng đối với chúng ta là người Việt Nam, chúng ta cảm thấy và thưởng thức một cách tự nhiên cái đẹp của tiếng nước ta, tiếng nói của quần chúng nhân dân trong ca dao và dân ca, lời văn của các nhà văn lớn. Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp.

(Phạm Văn Đồng, Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt)

Gợi ý:

a) Viết câu

• Câu có trợ từ và tình thái từ: Có lẽ cô bé ấy rất thích ăn kem.
• Câu có trợ từ và thán từ: Ôi thôi! Còn đâu một bức tranh đẹp nữa.

b) Câu ghép trong đoạn trích: "Pháp / chạy, Nhật / hàng, vua Bảo Đại / thoái vị".

• Có thể tách các vế của câu ghép thành các câu đơn. Nhưng khi tách thành các câu đơn thì sự liên tục, tính liên kết của sự kiện không được thể hiện rõ ràng.

c) Câu ghép trong đoạn trích là:

• Chúng ta / không thể nói tiếng ta đẹp như thế nào (cũng như) ta / không thể nào phân tích cái đẹp của ánh sáng, của thiên nhiên.
• Có lẽ tiếng Việt của chúng ta / đẹp bởi vì tâm hồn của người Việt Nam ta/ rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trước tới nay / là cao quý, vĩ đại nghĩa là rất đẹp.
• Các vế câu được nối với nhau bằng quan hệ từ (cũng như, bởi vì).

Để hiểu bài hơn, các em tham khảo bài giảng Ôn tập và kiểm tra phần tiếng Việt.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.