Soạn bài Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự

• Mục đích, cách thức tóm tắt văn bản tự sự
• Những yêu cầu khi tóm tắt văn bản tự sự

Câu 1: Để tóm tắt truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao, một bạn nêu lên những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng sau đây. Hãy theo dõi để thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới.

Yêu cầu:

• Bản liệt kê trên đã nêu được những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng của truyện Lão Hạc chưa? Nếu phải bổ sung thì em nêu thêm những ý gì?
  • Bản liệt kê đã nêu được những sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng của truyện Lão Hạc, song sắp xếp trình tự các ý chưa thật hợp lí.
• Hãy sắp xếp các sự việc đã nêu ở trên theo một thứ tự hợp lí.
  • Con trai lão Hạc đi phu đồn điền cao su, lão chỉ còn lại cậu  Vàng.
  • Cuộc sống mỗi ngày một khó khăn, lão kiếm được gì ăn nấy và bị ốm một trận khủng khiếp.
  • Vì muốn để lại mảnh vườn cho con, lại phải bán con  chó.
  • Lão mang tiền dành dụm được gửi ông giáo và nhờ trông coi mảnh  vườn.
  • Ông giáo rất buồn khi nghe Binh Tư kể chuyện lão Hạc xin bả chó.
  • Lão Hạc bỗng nhiên chết - một cái chết thật dữ dội.
  • Cả làng cũng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.
• Sau khi sắp xếp hợp lí, hãy viết tóm tắt truyện Lão Hạc bằng một văn bản ngắn gọn (khoảng 10 dòng)
  • Con trai lão Hạc đi phu đồn điền, lão sống một mình hiu quạnh với con chó Vàng mà lão yêu mến gọi là cậu. Sau trận ốm kéo dài, hoa màu bị phá sạch, việc nhẹ không còn, cuộc sống của lão ngày càng khốn khó. Vì muốn để lại mảnh vườn cho con, lão đành phải bán con chó. Lão đau đớn và ăn năn vô cùng. Bỗng nhiên lão Hạc chết, một  cái chết thật dữ dội, cả làng cũng không hiểu vì sao lão chết, trừ Binh Tư và ông giáo.

Câu 2: Hãy nêu lên những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ, sau đó viết một văn bản tóm tắt đoạn trích (khoảng 10 dòng)

• Những sự việc tiêu biểu và các nhân vật quan trọng trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ:
  • Bà lão hàng xóm cho bát gạo nấu cháo, cháo chín chị Dậu múc ra cho nguội.
  • Chị Dậu bưng cháo đến cho anh Dậu chưa kịp ăn cai lệ đã ập tới.
  • Chị hạ mình van xin nhưng bọn chúng vẫn sấn vào trói anh Dậu.
  • Cai lệ mắng và đánh chị Dậu.
  • Chị Dậu vùng lên chống trả quyết liệt thà ngồi tù chứ không để chúng nó làm tình làm tội mãi được.
• Tóm tắt:
  • Được bà hàng xóm tốt bụng cho bát gạo nấu cháo, cháo chín chị Dậu múc ra quạt cho chóng nguội. Tiếng trống thúc thuế đã nổi lên. Bà lão hàng xóm chạy sang giục đưa anh Dậu đi trốn. Cháo nguội chị Dậu rón rén bưng bát cháo đỡ anh Dậu ngồi ăn. Anh Dậu vừa kề bát cháo cai lệ và người nhà lí trưởng đã ập đến. Chị Dậu van xin cai lệ xin cho khất tiền suất sưu của người em chồng đã chết. Cai lệ quát tháo sai người nhà lí trưởng vào trói anh Dậu... Chị Dậu chạy tới xin tha nó đánh luôn chị Dậu. Uất quá, chị Dậu chống trả, dúi cai lệ ra cửa ngã chỏng quèo anh “hầu cận” ông lí bị chị túm tóc lẳng cho một cái ngã nhào ra thềm. Chị thà ngồi tù chứ không để chúng làm tình làm tội.

Câu 3* Có ý kiến cho rằng các văn bản Tôi đi học của Thanh Tịnh và Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt. Em thấy có đúng không? Hãy thử tóm tắt các văn bản ấy.

• Tôi đi học của Thanh Tịnh và Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng rất khó tóm tắt.
  • Văn bàn Tôi di học của Thanh Tịnh và Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng là hai tác phẩm tự sự nhưng giàu chất thơ, ít sự việc. Đây là hai văn bản không thuần thúy tự sự mà là tự sự đậm chất trữ tình. Những văn bản thuần tự sự, có cốt truyện, có mở đầu, có phát triển và có kết thúc; có sự việc, nhản vật và hành động mạch lạc thường dễ tóm tắt. Người viết chi cần căn cứ vào các tình tiết chính của sự việc, hành động chính của nhân vật là có thể tóm tắt được. Ở văn bản biểu cảm, người viết khône thể căn cứ vào các sự việc, hành động nhân vật để tóm tắt, bởi vì các sự việc, hành động chỉ này là cái cớ để tác giả bộc lộ tình cảm, cảm xúc của mình. Hai văn bản trên tập trung diễn tả những suy nghĩ, cảm xúc, nội tâm của nhân vật, hơn nữa, trình tự sự việc lại không diễn tả theo trình tự khách quan mà theo mạch hồi ức hay tâm trạng của nhân vật, do đó, đúng là hai văn bản trên rất khó tóm tắt. 
• Tóm tắt:
  • Văn bản Tôi đi học: 
    • Tôi đi học được bố cục theo dòng hồi tưởng của nhân vật "tôi" về những kỉ niệm buổi tựu trường. Đó là cảm giác náo nức, hồi hộp, ngỡ ngàng với con đường, bộ quần áo, quyển vở mới, với sân trường, với các bạn; cảm giác vừa xa lạ vừa gần gũi với mọi vật, vừa ngỡ ngàng vừa tự tin và vừa nghiêm trang vừa xúc động bước vào giờ học đầu tiên.
  • Văn bản Trong lòng mẹ:
    • Đoạn trích được bố cục theo mạch tự truyện của nhân vật "tôi". Gần đến ngày giỗ cha, người mẹ đi tha phương cầu thực ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Người cô cứ xoáy vào cậu bé Hồng những lời cay độc. Rồi mẹ cậu bé cũng về thật. Cậu nghẹn ngào sung sướng lăn vào lòng mẹ và cảm nhận hạnh phúc của tình mẫu tử.

Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Luyện tập tóm tắt văn bản tự sự để nắm vững kiến thức của bài học hơn. 

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.