Soạn bài Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945

1. Tóm tắt nội dung bài học

1.1. Về nội dung

1.2. Về nghệ thuật

• Văn học thời kì này đạt được những thành tựu hết sức to lớn, gắn liền với kết quả cách tân về thể loại và ngôn ngữ. 

2. Soạn bài Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945 chương trình chuẩn

3. Soạn bài Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945 chương trình Nâng cao

Câu 1: Đọc kĩ và lập dàn ý của bài học

• Đặc điểm cơ bản của văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945
  • Nền văn học được hiện đại hóa
    • Giai đoạn thứ nhất (từ đầu thế kỉ đến khoảng năm 1920)
    • Giai đoạn thứ hai (khoảng từ nưm 1920 đến năm 1930)
    • Giai đoạn thứ ba (từ khoảng năm 1930 đến năm 1945)
  • Nhịp độ phát triển đặc biệt mau lẹ
  • Sự phân hóa phức tạp thành nhiều xu hướng văn học
    • Bộ phận văn học phát triển hợp pháp
    • Bộ phận văn học phát triển bất hợp pháp
• Thành tựu văn học từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945
  • Về nội dung, tư tưởng
  • Về hình thức thể loại và ngôn ngữ văn học
    • Về các thể loại văn xuôi thì phát triển mạnh nhất là tiểu thuyết và truyện ngắn

Câu 2: Về đặc điểm cơ bản của thời kì văn học từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945:

a. Anh (chị) hiểu thế nào về khái niệm "văn học hiện đại" được dùng trong bài học? Vì sao từ đầu thế kỉ XX, nền văn học Việt Nam mới thực sự bước vào quá trình hiện đại hóa? Quá trình hiện đại hóa của nền văn học Việt Nam diễn ra như thế nào từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945?

• Khái niệm "văn học hiện đại" được hiểu theo nghĩa: văn học thời kì này thoát ra khỏi thi pháp văn học trung đại và đổi mới theo hình thức văn học phương Tây. 
• Từ đầu thế kỉ XX, nền văn học Việt Nam mới thực sự bước vào quá trình hiện đại hóa vì 
  • ​Có sự cách tân ở nhiểu thể loại, đặc biệt là tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ, phóng sự, phê bình ra đời và đạt được nhiểu thành tựu.
  • Về thơ có phong trào thơ Mới.
  • Tiểu thuyết có nhóm Tự lực văn đoàn.
  • Truyện ngắn có Nguyễn Công Hoan, Nam Cao,...
  • Phóng sự có Tam Lang, Vũ Trọng Phụng,...
  • Bút kí, tùy bút có Xuân Diệu, Nguyễn Tuân,...  
• ​Quá trình hiện đại hóa của nền văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945 diễn ra qua ba giai đoạn
  • Giai đoạn thứ nhất (từ đầu thế kỉ đến khoảng năm 1920) có thể xem là giai đoạn chuẩn bị các điều kiện vật chất cần thiết cho công cuộc hiện đại hóa.
  • Giai đoạn thứ hai  (khoảng từ năm 1920 đến năm 1930): quá trình hiện đại hóa của văn học đã đạt được một số thành tựu vang dội. Tuy nhiên, những yếu tố của văn học cổ vẫn còn tồn tại phổ biến ở mọi thể loại từ nội dung đến hình thức. Vì thế người ta gọi giai đoạn thứ hai này là giai đoạn quá độ (còn gọi là giai đoạn giao thời).
  • Giai đoạn thứ ba (từ khoảng 1930 đến 1945): công cuộc hiện đại hóa được nâng lên một chất lượng mới với nhiều cuộc cách tân sâu sắc trên mọi thể loại, đặc biệt là tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ. Hai thể loại mới là phóng sự và phê bình văn học cũng chính thức ra đời với nhiều cây bút tài năng.

b. Anh (chị) hãy giải thích nguyên nhân của nhịp độ phát triển đặc biệt mau lẹ của văn học Việt Nam thời kì từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945?

• Nguyên nhân của nhịp độ phát triển đặc biệt mau lẹ của văn học Việt Nam thời kì từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945

  • ​Sự thúc bách của yêu cầu thời đại.

  • Từ năm 1930-1945 dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản đã truyền thêm sức mạnh cho tiếng nói và văn chương của dân tộc. 

  • Những cuộc cách tân văn học sâu sắc đã mở đường cho nhiều tài năng.

  • Do bản chất xã hội, do ảnh hưởng của văn hóa phương Tây, tầng lớp tri thức đã thức tỉnh về ý thức cá nhân, tinh thần yêu nước đã có mong muốn được hoạt động văn hóa, văn học.

  • Văn chương thời kì 1900-1945 đã trở thành một thứ hàng hóa và viết văn đã trở tành một nghề kiếm sống. Đó là những nhân tố có tác dụng kích thích người viết văn, làm bào.

c. Vì sao văn học Việt Nam thời kì đầu thế kỉ XX đến năm 1945 có sự phân hóa phức tạp? Phân hóa như thế nào? Những điểm khác nhau giữa hai bộ phận văn học hợp pháp và bất hợp pháp là gì? (về đội ngũ nhà văn, hoàn cảnh sáng tác, tính chất, vị trí, đóng góp đối với lịch sử văn học dân tộc về tư tưởng và nghệ thuật).

• Văn học Việt Nam thời kì đầu thế kỉ XX đến năm 1945 có sự phân hóa phức tạp vì:
  • ​Sự khác nhau về quan điểm nghệ thuật và khuynh hướng thẩm mĩ
• ​Những điểm khác nhau giữa hai bộ phận văn học hợp pháp và bất hợp pháp là:
  • B​ộ phận văn học hợp pháp:
    • Bộ phận này gồm những sáng tác được đăng tải và xuất bản công khai không bị thực dân Pháp cấm đoán.
    • Tuy có tính dân tộc và chứa đựng những yếu tố tư tưởng lành mạnh, tiến bộ như nó không có được ý thức cách mạng và tinh thần chống đối trực tiếp chế độ thực dân.
    • Có điều kiện đầu tư vào nghệ thuật.
    • Xu hướng lãng mạn chủ nghĩa thể hiện trực tiếp và sâu sắc cái tôi trữ tình trần đầy cảm xúc,...
    • Xu hướng hiện thực chủ nghĩa chú trọng diễn tả, phân tích, lí giải một cách chân thực, chính xác quá trình khách quan hóa của hiện thực xã hội thông qua những hình tượng điển hình. 
  • ​​B​ộ phận văn học bất hợp pháp:
    • ​Là sản phẩm của những nhà văn - chiến sĩ.
    • Những người cầm bút này coi thơ văn trước hết là vũ khí chiến đấu, là phương tiện tuyên truyền vẫn động cách mạng.
    • Hình tượng của bộ phận văn học này là người chiến sĩ.
    • Bộ phận vă học này không có điều kiện gọt giũa nhiều về nghệ thuật.

Câu 3: Về thành tựu của thời kì văn học từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945:

a. Những truyền thống tư tưởng lớn của lịch sử văn học Việt Nam là gì? Văn học thời kì từ đầu thế kí XX đến năm 1945 có đóng góp gì mới đối với những truyền thống ấy? Thử nêu một dẫn chứng cụ thể ở những tác phẩm đã học ở Trung học cơ sở.

• Những truyền thống tư tưởng lớn của lịch sử văn học Việt Nam là
  • ​Lòng yêu nước
  • Chủ nghĩa nhân đạo
  • Chủ nghĩa anh hùng
• Văn học thời kì từ đầu thế kí XX đến năm 1945 có đóng góp mới đối với những truyền thống ấy
  • ​Văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945 vẫn tiếp tục phát huy những truyền thống tư tưởng lớn của dân tộc, đồng thời đem đến cho những truyền thống ấy một đóng góp mới của thời đại: tinh thần dân chủ.

b. Các thể loại văn học mới xuất hiện trong văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945 là gì? Sự cách tân, hiện đại hóa của các thể loại thơ, tiểu thuyết diễn ra như thế nào?

• Các thể loại văn học mới xuất hiện trong văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến năm 1945 là:
  • Tiểu thuyết
  • Truyện ngắn
  • Phóng sự
  • Bút kí, tùy bút
  • Kịch nói
  • Thơ ca
• Sự cách tân, hiện đại hóa của các thể loại thơ, tiểu thuyết diễn được phát triển từ
  • Tiểu thuyết văn xuôi quốc ngữ ra đời đến những năm 30 được đẩy lên một bước mới.
  • Thơ ca: mỗi bước đi của thơ trên đường hiện đại hóa đều để lại những tên tuổi lớn với những thành tựu lớn.

Câu 4: Văn học Việt Nam thời kì từ đầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945 có vị trí quan trọng như thế nào trong toàn bộ tiến trình phát triển của lịch sử văn học Việt Nam?

• Thời kì văn học từ dầu thế kỉ XX đến Cách mạng tháng Tám 1945 có một vị trí hết sứ quan trọng xét trong toàn bộ tiến trình lịch sử của văn học Việt Nam. Nó đã thừa kế tinh hoa của truyền thống văn học dân tộc, khép lại sau lưng mình cả mười thế kỉ văn học để mở ra phía trước, một thời kì mới với những thành tựu và kinh nghiệm sẽ còn ảnh hưởng lau dài trong tương lai. 

4. Hướng dẫn luyện tập

5. Hỏi đáp về văn bản Khái quát văn học Việt Nam từ đầu thế kỉ XX đến cách mạng tháng Tám 1945