Soạn bài Hành động nói

• Nói cũng là một thứ hành động, dựa vào mục đích của hành động nói, có thế chia hành động nói thành các kiểu như hỏi, trình bày (báo tin, kể, tả, nên ý kiến, dự đoán...), điều khiển (cầu khiển, đe dọa, thách thức...), hứa hẹn, bộc lộ cảm xúc.

Câu 1. Trẩn Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích gì? Hãy xác định mục đích của hành động nói thể hiện ở một câu trong bài hịch và vai trò của câu ấy đối với việc thực hiện mục đích chung. 

• Trần Quốc Tuấn viết Hịch tướng sĩ nhằm mục đích: khích lệ tướng sĩ học tập Binh thư yếu lược, rèn luyện cung kiếm để chiến đấu và chiến thắng quân thù; khơi dậy lòng yêu nước trong tướng sĩ. 
• Ví dụ câu: "Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cất, nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù." Câu này dùng để bộc lộ cảm xúc, nó góp phần thực hiện tốt vai trò tác động đến tình cảm, nhận thức của tướng sĩ.

Câu 2. Chỉ ra các hành động nói và mục đích của mỗi hành động nói trong những đoạn trích sau (SGK, tr.64)

a)

• "Bác trai đã khá rồi chứ?" Mục đích hành động nói là hỏi.
• "Cảm ơn cụ, nhà cháu đã tinh táo như thường. Nhưng xem ý hãy còn lề bề lệt bệt chừng như vẫn mỏi mệt lắm". Mục đích hành động nói của cả hai câu đã là trình bày. 
• "Này, bảo bác ấy trốn đi đâu thì trốn". Mục đích hành động nói là điểu khiển. 
• "Chứ cứ nằm đấy, chốc họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn". Mục đích hành động nói của hai câu đều là trình bày. 
• "Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì". Mục đích hành động nói của ba câu đều là trình bày.
•  "Thế thì phải giục anh ấy ăn mau lên đi, kẻo người ta sắp sửa kéo vào rồi đấy!" Mục đích hành động nói là điều khiển.

b) 

• "Đây là Trời có ý phó thác cho minh công làm việc lớn". Mục đích hành động nói là trình bày. 
• "Chúng tôi nguyện đem xương thịt của mình theo minh công, cùng với thanh gươm thần này để báo đền Tổ quốc!" Mục đích hành động nói là hứa hẹn. 

c) 

• "Cậu Vàng đi rồi, ông giáo ạ!" Mục đích hành động nói là trình bày. 
• "Cụ bán rồi?" Mục đích hành động nói là hỏi. 
• "Bán rồi! Họ vừa bắt xong." Mục đích hành động nói là trình bày. 
• "Thế nó cho bắt à?" Mục đích hành động nói là hỏi. 
• "Khốn nạn... Ông giáo ơi!... Nó có biết gì đâu!" Mục đích hành động nói của ba câu đều là bộc lộ cảm xúc. 
• "Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược lên". Mục đích hành động nói của các câu này đều là trình bày.

Câu 3. Đoạn trích dưới đây có ba câu chứa từ hứa. Hãy xác định kiểu hành động nói được thực hiện trong mỗi câu ấy.

Em đi nhanh về chiếc giường, đặt con Em Nhỏ quàng tay vào con Vệ Sĩ.

- Em để nó ở lại – Giọng em ráo hoảnh – Anh phải hứa với em không bao giờ để chúng ngồi cách xa nhau (a). Anh nhớ chưa? Anh hứa đi (b).

- Anh xin hứa (c).

Tôi mếu máo trả lời và đứng như chôn chân xuống đất, nhìn theo cái bóng bé nhỏ liêu xiêu của em tôi trèo lên xe.

(Khánh Hoài, Cuộc chia tay của những con búp bê)

• Kiểu hành động nói trong các câu là:
  • Câu (a): hành động yêu cầu cam kết.
  • Câu (b): hành động đề nghị.
  • Câu (c): hành động hứa hẹn.

Để chuẩn bị cho bài học được tốt hơn và nắm bài kĩ hơn các em tham khảo bài giảng Hành động nói.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.