Soạn bài Con Rồng cháu Tiên

• Định nghĩa truyền thuyết.
• Truyện con rồng cháu tiên nhằm giải thích, suy tôn nguồn gốc nòi giống và thể hiện ý nguyện đoàn kết, thống nhất cộng đồng của người Việt

• Nhiều chi tiết tưởng tượng kì ảo

Câu 1. Hãy tìm những chi tiết trong truyện thể hiện tính chất kì lạ, cao quý về nguồn gốc và hình dạng của Lạc Long Quân và Âu Cơ?

• Lạc Long Quân
  • Vị thần thuộc nòi rồng, con trai thần Long Nữ.
  • Thần mình rồng, thường ở dưới nước, thỉnh thoảng lên cạn.
  • Có sức khỏe vô địch, có nhiều phép lạ.
• Âu Cơ
  • Thuộc dòng họ Thần Nông.
  • Là dòng tiên ở trên núi cao phương Bắc.
  • Xinh đẹp tuyệt trần.

⇒ Như vậy cả hai đều có nguồn gốc là thần, tiên kì lạ phi thường.

Câu 2. Việc kết duyên của Lạc Long Quân cùng Âu Cơ và chuyện Âu Cơ sinh nở có gì kì lạ? Lạc Long Quân và Âu Cơ chia con như thế nào và để làm gì? Theo truyện này thì người Việt là con cháu của ai?

• Cuộc kết duyên của Lạc Long Quân và Âu Cơ
  • Đây là cuộc hôn nhân giữa hai bậc thần kì, trai tài, gái sắc, một mối duyên tình đẹp đẽ ở chốn có nhiều hoa thơm cỏ lạ và cung điện Long Trang lộng lẫy
• Chuyện sinh đẻ kì lạ
  • Âu Cơ sinh ra một cái bọc trăm trứng nở ra trăm con.
  • Tất cả đều hồng hào đẹp đẽ, mặt mũi khôi ngô.
  • Đàn con "không cần bú mớm mà vẫn lớn nhanh như thổi, sức khoẻ như thần"

⇒ Chi tiết hoang đường kỳ ảo.

• Việc Lạc Long Quân và Âu Cơ chia con và mục đích của hành động này
  • Cuộc chia tay đầy ân tình, cảm động, 50 người theo mẹ lên chốn non cao, 50 người theo cha xuống biển

⇒ Sự phát triển của cộng đồng dân tộc để mở mang đất nước.

• Nguồn gốc của người Việt
  • Người Việt Nam là con Rồng cháu Tiên. Nguồn gốc này rất cao quý và đáng tự hào.
  • Đề cao ý thức dân tộc, ngợi ca cội nguồn tổ tiên => Cách giải thích đẫm chất thơ và huyền thoại.

Câu 3. Em hiểu thế nào là chi tiết tưởng tượng kì ảo? Hãy nói rõ vai trò của các chi tiết này trong truyện.

• Chi tiết tưởng tượng, kì ảo là những chi tiết không có thật. Đó là những chi tiết có tính chất hoang đường, kì lạ.
• Vai trò của các chi tiết tưởng tượng kì ảo
  • Các chi tiết này khiến cho các nhân vật và sự kiện lịch sử mang màu sắc thần thoại.
  • Tô đậm tính chất kì lạ, đẹp đẽ của các nhân vật (Lạc Long Quân và Âu Cơ), đồng thời chứng tỏ người Việt có nguồn gốc khác thường, rất cao quý và đẹp đẽ. Qua đó, nhân dân ta muốn nhắn nhủ người đời sau hãy luôn luôn tự hào, tôn kính tổ tiên mình.
  • Các chi tiết tưởng tượng, kì ảo trong truyện vừa phản ánh một trình độ hiểu biết nhất định ở giai đoạn lịch sử sơ khai, vừa là kết quả của óc tưởng tượng phi thường của người Lạc Việt.

Câu 4. Ý nghĩa của truyện “Con Rồng, cháu Tiên”

• Tôn vinh nguồn gốc đẹp đẽ của dân tộc, nguồn gốc cao quý thiêng liêng con Rồng, cháu Tiên.
• Thể hiện nguyện ước đoàn kết anh em giữa các dân tộc trên dải đất Việt Nam:
  • Mọi người đều có chung một tổ tiên, có chung cha mẹ, đều là anh em ruột thịt một nhà.
  • 50 người lên núi, 50 người xuống biển ⇒ Miền núi hay miền biển cũng đều là anh em, phải giúp đỡ nhau, thương yêu đoàn kết “cùng chung lưng đấu cật”.
• Phần đọc thêm giúp giải thích đầy đủ hơn ý nghĩa trên
  • Dù làm ăn sinh sống ở đâu cũng nhớ ngày giỗ Tổ Hùng Vương. 
  • Câu ca dao khuyên chúng ta đoàn kết.
  • Nguồn gốc Tiên Rồng khiến cho Đất nước Việt Nam là mái nhà chung cho mọi gia đình đoàn tụ, cho mọi thế hệ có trách nhiệm hi sinh vì nhau. Đáng chú ý là cha ông không dặn dò con cháu làm ăn ra sao mà dặn phải tự hào, thành kính với tổ tiên, nguồn gốc (hai tiếng “cúi đầu” rất thiêng liêng, thành tâm).

Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Con Rồng cháu Tiên để nắm vững những kiến thức cần đạt khi học văn bản này.

Câu 1. Em biết những truyện nào của các dân tộc khác ở Việt Nam, cũng giải thích nguồn gốc dân tộc tương tự như truyện “Con Rồng, cháu Tiên”? Sự giống nhau ấy khẳng định điều gì?

• Các truyện tương tự
  • Có thể lấy truyện Quả bầu mẹ của người Khơ-mú để cho thấy nó cũng giải thích nguồn gốc dân tộc Việt Nam như Con Rồng, Cháu Tiên.
  • … “Người mẹ sinh được trái bầu, sau đó từ quả bầu chui ra những người con trai khôi ngô tuấn tú. Người anh đầu tiên chui ra vì dính phải muội than (do đốt bầu) nên rất đen, là người Khơ-mú, người em út da dẻ trắng trẻo là người Kinh, do thứ tự ra đời trước sau như vậy nên địa bàn sinh sống của Việt Nam từ núi rừng, xuống trung du và đồng bằng”…
• Sự giống nhau (cùng mẹ cha, cùng trong một bào thai) đã khẳng định quan hệ huyết thống gắn bó trong một đại gia đình Việt Nam. Điều này giải thích sức mạnh đoàn kết của người Việt Nam quyết định mọi thành công trong chống thiên tai địch họa và xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh.

Câu 2. Hãy kể diễn cảm truyện "Con Rồng cháu Tiên"?

• Lưu ý
  • Hãy nắm bố cục thứ tự các sự kiện của tác phẩm.
  • Từ "Ngày xưa" đến "hiện lên" kể bằng giọng trầm.
  • Từ "Bấy giờ" đến "điện Long Trang" kể bằng giọng hồi tưởng, đến "như thần" thì ngừng lâu hơn khi kết thúc đoạn trước và khi kể "Thế rồi..." chuyển sang giọng cao hơn.
  • Chú ý thể hiện tính chất của lời thoại (giọng "than thở" của Âu Cơ, giọng "phân trần" của Lạc Long Quân). Đoạn cuối kể chậm và nhấn giọng, thể hiện niềm tự hào.