Soạn bài Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử - Thúy Lan

2.1. Soạn bài tóm tắt

Câu 1. Bài văn Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử có thể chia làm mấy đoạn? Nội dung, ý nghĩa của mỗi đoạn?

• Bố cục: 3 phần.
  • Phần 1: (Từ đầu đến "của thủ đô Hà Nội"): Giới thiệu khái quát về cầu Long Biên.
  • Phần 2: (Tiếp theo đến "dẻo dai, vững chắc"): Minh chứng, khẳng định cầu Long Biên là nhân chứng sống động của dân tộc.
  • Phần 3: (Còn lại): Ý nghĩa của cây cầu trong hiện tại và tương lai.

Câu 2. Em biết được điều gì về cầu Long Biên qua đoạn văn từ Cầu Long Biên khi mới hình thành đến bị chết trong quá trình làm cầu? So sánh với tư liệu được cung cấp qua hai đoạn Đọc thêm (SGK) về cầu Thăng Long và Chương Dương, em có thể nhận xét gì thêm vể qui mô và tính chất của cầu Long Biên?

• Đoạn văn này cho ta biết được những thông tin chính xác và cụ thể về cây cầu Long Biên.
• Về tên gọi: lúc đầu khi mới khánh thành, cây cầu mang tên viên Toàn quyền Pháp ở Đông Dương lúc đó là Đu-me. Nhưng đến năm 1945 cầu được đổi tên thành cầu Long Biên.
• Về quy mô của cầu: chiều dài của cầu là 2290m, nặng tới 17 nghìn tấn.
• Về hình dáng: nhìn từ xa, cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng.
• Thời gian xây dựng: Cầu là một trong những kết quả của cuộc khái thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp. Cuộc khai thác đó diễn ra từ 1897-1914. Vì thế mục đích của thực dân Pháp xây dựng cây cầu này là phục vụ cho cuộc khai thác, vơ vét nhân lực, vật lực của Việt Nam.
• Về kĩ thuật: Cầu Long Biên được coi là một thành tựu quan trọng trong thời văn minh cầu sắt.
• Với những con số chính xác, chân thực, tác giả đã bước đầu khơi gợi trong ta niềm tự hào, yêu mến với cây cầu. Nhưng cũng vô cùng đau xót khi tác giả cho chúng ta biết rằng, để xây dựng nên chiếc cầu này đã biết bao người dân phải đổ xương máu, nhất là các dân phu người Việt Nam phải bỏ mạng tại đây vì sự đối xử tàn nhẫn của các ông chủ người Pháp.
• Khi so sánh với những thông tin về hai cây cầu Thăng Long và Chương Dương ở phần đọc thêm, ta dễ dàng nhận thấy quy mô cầu Long Biên nhỏ hơn, đơn giản hơn so với cầu Thăng Long nhưng lớn hơn cầu Chương Dương. Nhưng nếu so sánh về mặt thời gian, tính chất thì cầu Long Biên được xây dựng trước hai cây cầu đó hơn hai phần ba thế kỉ. Và vào thời điểm cuối thế kỉ XIX, nó được coi là một thành tựu kĩ thuật hết sức quan trọng ở khu vực Đông Nam Á và nó cũng đã trải qua bao thăng trầm suốt hơn một thế kỉ.

Câu 3. Đọc đoạn văn từ Năm 1945 đến nhưng vẫn dẻo dai, vững chắc.

a) Hãy nêu lên những cảnh vật và sự việc đã được ghi lại. Cảnh vật và sự việc đó đã cho ta biết những điều gì vể lịch sử?

b) Việc trích dẫn một bài thơ và một bản nhạc trong đoạn văn đã có tác dụng như thế nào trong việc làm nổi bật “ chứng nhân ” của cầu Long Biên?

c) So sánh cách kể của đoạn này với đoạn đã phân tích (cầu Long Biên khi mới hình thành đến bị chết trong quá trình làm cầu). Vì sao ở đây tác giả bộc lộ tình cảm rõ ràng và tha thiết hơn ở đoạn trên?

Gợi ý:

a) Cảnh vật và sự việc được ghi lại:

• Màu xanh bĩa mía, nương dâu, bãi ngô, vườn chuối phía Gia Lâm.
• Khi chiều xuống, những ánh đèn mọc lên như sao sa.
• Nhìn xuống cầu nhớ Trung đoàn yêu dấu bí mật ra đi những ngày đầu năm 1947.
• Nhìn bầu trời nhớ những năm tháng oanh liệt chống không lực Hoa Kì: những lần đầu bị đánh bom.
• Những ngày nước cao: sông Hồng đỏ rực cuồn cuộn chảy, cầu như võng đung đưa. Cầu Long Biên là chứng nhân lịch sử cho cả  thế kỉ XX với cảnh đời đau thương dưới thời Pháp thuộc của dân tộc, với những năm tháng hoà bình ở miền Bắc sau 1954, những năm tháng chống Mĩ cứu nước anh hùng, và cả một sự kiện lịch sử không thể nào quên vào mùa đông năm 1946 khi Trung đoàn thủ đô chui qua gầm cầu ra đi kháng chiến ... Cây cầu soi bóng trên sóng nước sông Hồng hay chính nó đã soi bóng vào lịch sử dân tộc.

b) Việc trích thơ và nhạc đã tạo nên "chứng nhân" vẻ nghệ thuật với cây cầu. Nó gắn bó cây cầu với kí ức với tâm hồn con người.

c) Cách kể ở đoạn này bộc lộ tình cảm của tác giả rõ ràng và tha thiết hơn ở đoạn trên. Người kể xưng tôi tức là kể về chiếc cầu thông qua cảm nhận rất riêng tư, nó là hồi ức của kỉ niệm. Tác giả đã kết hợp kể, tả và bộc lộ cảm xúc khiến cho những kỉ niệm thành những nhân chứng sống động, có hồn.

• Việc sử dụng từ ngữ cũng rất gợi cảm (...cầu Long Biên như một dải lụa uốn lượn vắt ngang sông Hồng;... ánh đèn mọc lên như sao sa...

Các em có thể tham khảo thêm bài giảng 
Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử để củng cố hơn nội dung bài học.

Đề bài: Tìm hiểu ở địa phương em (phạm vi có thể là xã, huyện, tỉnh) những di tích nào có thể gọi là nhân chứng lịch sử của địa phương.

• Tuỳ vào từng địa phương (nơi các em đang ở) mà tiến hành công việc thống kê, tìm hiểu những di tích lịch sử có ở địa phương mình. 

Đang cập nhật.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn Chúng tôi sẽ sớm trả lời cho các em.