Lý thuyết và bài tập Chương Este - Lipit môn Hóa học 12

LÝ THUYẾT VÀ BÀI TẬP CHƯƠNG ESTE - LIPIT

 

A. LÝ THYẾT ESTE

I – ĐỊNH NGHĨA - DANH PHÁP

1. Định nghĩa: 

– Khi thay thế nhóm –OH ở nhóm cacboxyl (-COOH) của axit cacboxylic bằng nhóm OR^’ thì được este.

– Este đơn chức: RCOOR’

– Este tạo bởi axit cacboxylic no, đơn chức và ancol no, đơn chức, mạch hở: C_nH_2nO₂ (n ≥ 2).

2. Danh pháp: Tên gốc hiđrocacbon R^’ + Tên anion gốc axit (đuôi “at”)

HCOOCH₃: metyl fomat                               

CH₃COOC₂H₅: etyl axetat

C₆H₅COOCH₃: metyl benzoat                       

CH₃COOCH=CH₂: vinyl axetat

II – TÍNH CHẤT VẬT LÍ

– Giữa các phân tử este không có liên kết hiđro vì thế nhiệt độ thấp hơn so với ancol và axit có cùng số nguyên tử C.

– Các este thường là chất lỏng, nhẹ hơn nước, rất ít tan trong nước, có khả năng hòa tan nhiều chất hữu cơ.

– Các este thường có mùi thơm dễ chịu: isoamyl axetat có mùi chuối chín, benzyl propionat có mùi hoa nhài,…

III – TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Phản ứng thủy phân trong môi trường axit

– Đặc điềm: Là phản ứng thuận nghịch, có xúc tác H₂SO₄ đặc, đun nóng.

– Sản phẩm thủy phân là axit và ancol hoặc anđehit hoặc xeton,…

CH₃COOC₂H₅ + H₂O  → CH₃COOH + C₂H₅OH

2. Phản ứng thủy phân trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hóa)

– Đặc điểm: Là phản ứng một chiều.

– Sản phẩm: Muối + ancol hoặc anđehit hoặc xeton,…

CH₃COOC₂H₅ + NaOH CH₃COONa + C₂H₅OH

CH₃COOCH=CH₂ + NaOH CH₃COONa + CH₃CHO

CH₃COOC₆H₅ + 2NaOH CH₃COONa + C₆H₅ONa + H₂O

IV – ĐIỀU CHẾ

– Phản ứng este hóa: RCOOH + R’OH ⇔  RCOOR’ + H₂O

– Phản ứng giữa axit với hiđrocacbon chưa no:

RCOOH + C₂H₂ ⇔ RCOOCH=CH₂

B. LÝ THUYẾT LIPIT

I. ĐỊNH NGHĨA

–  Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng tan trong các dung môi hữu cơ như ete, clorofom, ete dầu hỏa,… Lipit gồm chất béo, sáp, steroit, photpholipit,… chúng đều là este tạp chức.

– Chất béo là trieste của glyxerol với các axit mono cacboxylic có mạch cacbon dài không phân nhánh, gọi chung là triglyxerit. 

–  Một số axit béo: Axit panmitic (C₁₅H₃₁COOH), axit stearic (C₁₇H₃₅COOH), axit oleic (C₁₇H₃₃COOH), axit linoleic (C₁₇H₃₁COOH).

II – TÍNH CHẤT VẬT LÍ

– Chất béo chứa các gốc axit béo no thường dạng rắn (mỡ), chất béo chứa các gốc axit béo không no thường ở dạng lỏng (dầu).

–  Chất béo nhẹ hơn nước và không tan trong nước, tan trong các dung môi hữu cơ như benzen, xăng, ete,…

III – TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Phản ứng thủy phân trong môi trường axit: Phản ứng thuận nghịch

 

 

 

2. Phản ứng xà phòng hóa: Phản ứng xảy ra nhanh và không thuận nghịch

3. Phản ứng hiđro hóa: Chuyển chất béo lỏng thành chất béo rắn

(C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ + 3H₂ → (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅

Triolein                                                                       Tristearin

C. BÀI TẬP

CÂU HỎI MỨC ĐỘ BIẾT

Câu 1. Chất nào sau đây không phải là este?

A. CH₃COOCH₃.      

B. HCOOCH₃.          

C. CH₃COOH.          

D. CH₃COOC₂H₅.

Câu 2. Chất nào sau đây là etyl axetat?

A. CH₃COOC₂H₅.    

B. C₂H₅COOCH₃.     

C. C₂H₃COOC₂H₅.   

D. C₂H₅COOC₂H₅.

Câu 3. Phản ứng thủy phân este trong môi trường kiềm có đặc điểm là

A. phản ứng oxi hóa khử.                           

B. phản ứng thuận nghịch.

C. phản ứng trao đổi.                                   

D. phản ứng không thuận nghịch.

Câu 4. Phản ứng giữa C₂H₅OH với CH₃COOH (xúc tác H₂SO₄ đặc) là phản ứng

A. trùng hợp.            

B. este hóa.                

C. xà phòng hóa.      

D. trùng ngưng.

Câu 5. Vinyl axetat có công thức

A. CH₃COOCH₃.      

B. C₂H₅COOCH₃.     

C. HCOOC₂H₅.         

D. CH₃COOCH=CH₂.

Câu 6. Số đồng phân este ứng với công thức phân tử C₄H₈O₂ là

A. 5.                           

B. 2.                           

C. 4.                           

D. 6.

Câu 7. Este X có công thức phân tử C₃H₆O₂ có số đồng phân là

A. 3.                           

B. 2.                           

C. 4.                           

D. 1.

Câu 8. Chất X có công thức cấu tạo CH₂ = CH – COOCH₃. Tên gọi của X là

A. metyl acrylat.        

B. propyl fomat.         

C. metyl axetat.         

D. etyl axetat.

Câu 9. Este no đơn chức mạch hở có công thức tổng quát chung là

A. C_nH_2n-2O₂  (n ≥ 2).                        

B. C_nH_2nO₂  (n ≥ 2).               

C. C_nH_2nO₄     (n ≥ 3).                                   

D. C_nH_2nO₂ (n ≥ 3).

Câu 10. Axit nào dưới đây không phải axit béo?

A. Axit axetic.           

B. Axit stearic.           

C. Axit oleic.             

D. Axit panmitic.

Câu 11. Este có công thức cấu tạo sau: CH₃-COO-CH₂-C₆H₅ có tên gọi là

A. phenyl axetat.      

B. metyl benzoat.      

C. benzyl axetat.       

D. phenyl fomat.

Câu 12. Triolein có công thức

A. (C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅.                                 

B. (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅.                     

C. (C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅.                                  

D. (C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅.

Câu 13. Chất nào sau đây không phải là chất béo?

A. C₃H₅(OOCCH₃)₃.                        

B. C₃H₅(OOCC₁₅H₃₁)₃.                     

C. C₃H₅(OOCC₁₇H₃₃)₃.                                 

D. C₃H₅(OOCC₁₇H₃₅)₃.

Câu 14. Đun nóng este HCOOCH₃ với một lượng vừa đủ dung dịch NaOH, sản phẩm thu được là

A. CH₃COONa và C₂H₅OH.             

B. HCOONa và CH₃OH.

C. HCOONa và C₂H₅OH.                             

D. CH₃COONa và CH₃OH.

Câu 15. Thủy phân chất béo trong môi trường axit (hoặc môi trường bazơ) luôn thu được

A. glixerol.                                                     

B. muối của axit béo.

C. axit béo.                                                    

D. ancol no mạch hở.

Câu 16. Để biến một số dầu thành mỡ rắn hoặc bơ nhân tạo người ta thực hiện quá trình

A. hiđro hóa (xúc tác Ni).                            

B. cô cạn ở nhiệt độ cao.

C. làm lạnh.                                                   

D. xà phòng hóa.

Câu 17. Công thức của triolein là

A. (CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅.                            

B. (CH₃[CH₂]₇CH=CH[CH₂]₅ COO) ₃C₃H₅.             

C. CH₃[CH₂]₇CH=CH[CH₂]₇ COO)₃C₃H₅.

D. (CH₃[CH₂]₁₄COO)₃C₃H₅. 

Câu 18. Chất nào sau đây có tên gọi là metyl metacrylat?

A. CH₃COOCH=CH₂.                                

B. CH₂=C(CH₃)-COOCH₃.

C. CH₃COOC₂H₅.                                                      

D. CH₂=CH – COOCH₃.

Câu 19. Chất béo là trieste của axit béo với

A. ancol metylic.        

B. etylen glicol.          

C. ancol etylic.           

D. glixerol.

Câu 20. Công thức este nào sau đây có mùi thơm của hoa nhài?

A. CH₃COOCH₂CH₂CH(CH₃)₂.                   

B. CH₃CH₂COOCH₂C₆H₅.

C. CH₃COOC₆H₄CH₃.                                  

D. CH₃COOCH₂C₆H₅.

Câu 21. Xà phòng hóa metyl axetat trong dung dịch NaOH đun nóng, thu được muối có công thức là

A. C₂H₅ONa.

B. CH₃COONa.        

C. C₂H₅COONa.       

D. HCOONa.

Câu 22. Chất béo nào dưới đây có công thức phân tử C₅₇H₁₁₀O₆?

A. Trilinolein.           

B. Tristearin.            

C. Tripanmitin.            

D. Triolein.

Câu 23. Chất nào dưới đây không phải là chất béo?

A. Tristrearin.          

B. Tripanmitin.         

C. Triolein.                

D. Protein.

Câu 24. Ở nhiệt độ thường, chất béo không no

A. tồn tại ở trạng thái lỏng.                         

B. tồn trại ở trạng thái rắn.

C. tan tốt trong nước.                                  

D. nặng hơn nước.

Câu 25. Phản ứng hóa học nào dưới đây được gọi là phản ứng este hóa?

A. C₂H₅COOCH₃ + NaOH  → C₂H₅COONa + CH₃OH.          

B. CH₃COOH + NaOH → CH₃COONa + H₂O.           

C. (CH₃[CH₂]₁₆COO)₃C₃H₅ + 3NaOH  →3CH₃[CH₂]₁₆COONa + C₃H₅(OH)₃.

D. CH₃COOH + C₂H₅OH → CH₃COOC₂H₅ + H₂O.

Câu 26. Có thể gọi tên este (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅ là

A. triolein.                  

B. Tristearin.              

C. Tripanmitin.           

D. Stearic.

Câu 27. Khi xà phòng hoá hoàn toàn tripanmitin thu được sản phẩm gồm

A. C₁₅H₃₁COONa và etanol.             

B. C₁₇H₃₅COOH và glixerol.

C. C₁₅H₃₁COONa và glixerol.                       

D. C₁₇H₃₅COONa và glixerol.

Câu 28. Công thức nào sau đây là công thức của chất béo?

A. CH₃COOCH₂C₆H₅.                                  

B. C₁₅H₃₁COOCH₃.

C. (C₁₇H₃₃COO)₂C₂H₄.                                  

D. (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅.

Câu 29. Este nào dưới đây có phản ứng tráng bạc ?

A. Etyl axetat.

B. Metyl fomat.         

C. Vinyl axetat.         

D. Metyl acrylat.

Câu 30. Phát biểu nào sau đây sai?

A. Trong công nghiệp, có thể chuyển hóa chất béo lỏng thành chất béo rắn.

B. Nhiệt độ sôi của este thấp hơn hẳn so với ancol có cùng phân tử khối.   

C. Số nguyên tử hiđro trong phân tử este đơn và đa chức luôn là một số chẳn.       

D. Sản phẩm của phản ứng xà phòng hóa chất béo là axit béo và glixerol.

Câu 31. Este nào sau đây có phản ứng tráng bạc?

A. CH₃COOCH₂CH₃.                                   

B. CH₂=CHCOOCH₃.

C. HCOOCH₃.                                              

D. CH₃COOCH₃.

Câu 32. Sản phẩm của phản ứng este hóa giữa ancol metylic và axit propionic là

A. propyl propionat.                                       

B. metyl propionat.

C. propyl fomat.                                            

D. metyl axetat.

Câu 33. Chất nào dưới đây có nhiệt độ sôi cao nhất?          

A.  CH₃CHO.

B. HCOOCH₃.           

C. CH₃COOH.          

D. CH₃CH₂OH.

Câu 34. Thủy phân este X trong môi trường kiềm, thu được natri axetat và ancol etylic. Công thức của X là

A. C₂H₃COOC₂H₅.    

B. CH₃COOCH₃.       

C. C₂H₅COOCH₃.     

D. CH₃COOC₂H₅.

Câu 35. Xà phòng hóa chất nào sau đây thu được glixerol ?

A. Benzyl axetat.       

B. Tristearin.              

C. Metyl fomat.         

D. Metyl axetat.

....

Trên đây là một phần trích đoạn nội dung Lý thuyết và bài tập Chương Este - Lipit môn Hóa học 12. Để xem toàn bộ nội dung các em chọn chức năng xem online hoặc đăng nhập vào trang Chúng tôi để tải tài liệu về máy tính.

Ngoài ra các em có thể tham hảo thêm một số tài liệu cùng chuyên mục sau:

• Đề cương ôn tập chương 1 Este - Lipit môn Hóa học 12 năm 2018 - 2019
• Bài tập vận dụng chuyên đề este - lipit trong các đề thi môn Hóa học
• Câu hỏi chương este - lipit (Mức độ vận dụng và vận dụng cao)

Hy vọng đề thi này sẽ giúp các em học sinh lớp 12 ôn tập tốt và đạt thành tích cao trong kì thi sắp tới.